Cảnh báo biến chứng quai bị gây vô sinh ở tuổi trưởng thành

Biến chứng không thể xem nhẹ

BS CKII Nguyễn Khắc Lợi, Giám đốc Bệnh viện Nam học và Hiếm muộn Hà Nội từng khám cho nhiều nam giới trưởng thành bị hiếm muộn, mà nguyên nhân do bị mắc quai bị từ nhỏ. Theo ông, bệnh quai bị là bệnh hô hấp cấp tính gây ra bởi virus có tên là Mumps virus thuộc họ Pramiso virus, thường thấy mọi lứa tuổi đều có thể mắc bệnh. Trong đó, trẻ em thường bị từ 10-19 tuổi (lứa tuổi trường học, nhà trẻ). Căn bệnh này nam giới thường bị nhiều hơn nữ và ít gặp ở trẻ nhỏ dưới 2 tuổi.

Về bệnh học, quai bị kéo dài khoảng 10 ngày, hoặc hơn, lâm sàng với những trường hợp điển hình, như: Bệnh nhân bị sưng to một bên má, lệch mặt như đeo bị, bên trên quai hàm nên dân gian gọi là quai bị. Sau vài ngày, bên má này giảm sưng thì có thể sưng to má bên kia. Bệnh do virus tấn công vào tuyến nước bọt. Đặc biệt chỗ má sưng không hóa mủ (chẩn đoán phân biệt với viêm tuyến nước bọt). Bệnh nhân thường sốt cao 39-40 độ, kéo dài 3-4 ngày. Bệnh nhân có thể khó chịu như nhức đầu, đau trước tai, đau khi nhai nuốt, hiện tượng kéo dài 2-3 ngày.

Tuy nhiên, mắc quai bị cũng có những trường hợp có các triệu chứng không điển hình, bệnh nhân tưởng nhầm là bệnh khác, hoặc bỏ qua giai đoạn điều trị. Các thể không điển hình, như: Quai bị dẫn đến viêm tuyến nước bọt mang tai (không hóa mủ) chiếm 70%. Thời gian mang bệnh có thể 18-21 ngày. Bị viêm tinh hoàn gặp ở nam giới trưởng thành chiếm 10-30%.

Một trong các biến chứng của quai bị là gây teo tinh hoàn, giảm số lượng, chất lượng “con giống” dẫn đến nam giới bị hiếm muộn, hoặc vô sinh ở tuổi trưởng thành. Nghiên cứu cho thấy: Viêm tinh hoàn, mào tinh hoàn chiếm 20 -25% ở người sau tuổi dậy thì. Bệnh nhân bị viêm sốt 3-7 ngày cho thấy 50% số tinh hoàn nam giới bị teo; nữ giới viêm buồng trứng chiếm 7% (ít teo buồng trứng, ít bị biến chứng vô sinh). Một số biến chứng hay gặp khác như nhồi máu phổi (do một vùng phổi thiếu máu nuôi dưỡng), hoặc viêm tụy (chiếm 3-7%), viêm não (chiếm 0,5%). Ngoài ra cũng có biến chứng như có thể bị viêm cơ tim, tuyến lệ, viêm tuyến giáp, viêm thần kinh thị giác (đưa đến giảm thị lực tạm thời), viêm phổi, rối loạn chức năng gan, xuất huyết do giảm tiểu cầu.

Lời khuyên phòng và chữa bệnh

Theo BS CKII Nguyễn Khắc Lợi, bệnh quai bị thường lây lan qua đường hô hấp, đường ăn uống, nói to hay hắt hơi, qua nước bọt, do đó dễ truyền bệnh cho người khác. Virus bệnh này tồn tại trong nước tiểu 2-3 tuần. Để phòng bệnh, trẻ cần được tiêm vaccine từ 12 tháng tuổi trở lên, tiêm vaccine tam liên MMR (Measles-Mumps-Rubella phòng Sởi, Quai bị, Rubella) tại các cơ sở y tế có tiêm phòng dịch. Khi đã bị mắc bệnh quai bị thì có miễn dịch bền vững cả đời.

Trường hợp mắc quai bị, khi giai đoạn cấp xảy ra, bệnh nhân hạn chế đi lại, không thể dục thể thao, kiêng vận động mạnh, nằm nghỉ ngơi tại giường để giảm đau, sưng và viêm tinh hoàn dẫn đến teo tinh hoàn. Bệnh nhân hạn chế đến những nơi tập trung đông người như đi xe bus, đến trường học, siêu thị… trong thời gian bị bệnh. Bên cạnh dùng kháng sinh, giảm đau, hạ sốt, chống phù nề, an thần theo chỉ dẫn của thầy thuốc, người bệnh cần bổ sung Vitamin C và nhóm B để tăng cường thể lực. Cùng đó, là vệ sinh răng miệng sạch sẽ, đeo khẩu trang tránh lây nhiễm cho người khác.

Quai bị là một bệnh không gây chết người, nhưng có nhiều biến chứng. BS CKII Nguyễn Khắc Lợi khuyên, gặp các triệu chứng của quai bị, người bệnh cần sớm đến khám tại các Bệnh viện chuyên khoa về Nam học để được khám, tư vấn, điều trị nội khoa kịp thời. Các bạn trẻ, bậc cha mẹ cần hiểu biết bệnh quai bị, cách phòng bệnh để hạn chế lây nhiễm với cộng đồng, và nguy cơ biến chứng cho bản thân.