Cơ hội bứt phá cho phim hoạt hình Việt Nam

Hoạt hình là thể loại phim được khán giả nhiều lứa tuổi yêu thích, đặc biệt là khán giả nhỏ tuổi. Tuy nhiên, 63 năm đã trôi qua, kể từ khi bộ phim hoạt hình đầu tiên của Việt Nam “Ðáng đời thằng Cáo” sản xuất vào cuối năm 1959, hoạt hình Việt vẫn chưa để lại dấu ấn đáng kể trong đời sống tinh thần của công chúng, chưa đủ sức hấp dẫn người xem. Mặc dù vậy, khát vọng thực hiện những bộ phim “made in Vietnam” bắt kịp với thế giới vẫn luôn được duy trì.

Cho bé xem phim hoạt hình cũng là cách vừa giải trí vừa tăng khả năng nhận thức. Trẻ 7 tuổi đã bắt đầu xuất hiện nhiều suy nghĩ, nhận thức mới. Môi trường, bạn bè hay những vấn đề phim ảnh, sách báo có ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển của bé. Một số phim hoạt hình Việt Nam được các em nhỏ đặc biệt yêu thích như: "Cuộc phiêu lưu của ong vàng", "Chú bé đánh giầy", "Hiệp sĩ Trán Dô", “Tít và Mít”, “Người con của rồng”.

Tin vui là gần đây 3 bộ phim hoạt hình ngắn mang đậm âm hưởng của văn hóa dân tộc và sáng tạo đặc sắc riêng biệt của người Việt đã được công chiếu hoặc giành giải tại các liên hoan phim quốc tế. “Giấc mơ gỏi cuốn”, “U linh tích ký: Bột thần kỳ” và “Tàn thể: Tiền truyện" đều do các bạn trẻ sáng tạo.

Phim “Giấc mơ gỏi cuốn” của nhà làm phim Mai Vũ được trao giải Light on Women (một giải thưởng có tính chất động viên các nữ đạo diễn theo đuổi khát vọng sáng tạo) tại Liên hoan phim Cannes (Pháp) năm 2022. Hiện bộ phim đã nhận hợp đồng phát hành tại gần 10 quốc gia.

“Giấc mơ gỏi cuốn” thực hiện bằng kỹ thuật stop motion (hoạt hình tĩnh vật) có nội dung xoay quanh một gia đình người Việt tại Mỹ. Ông Sang, cha của Linh - sang Mỹ thăm con gái và cháu ngoại. Cuộc sống hai mẹ con bị đảo lộn vì gu ẩm thực giữa Linh và cha của cô khác nhau. Họ bất đồng trong việc chọn món ăn khi ông Sang quyết làm món gỏi cuốn cho cháu, còn Linh muốn nấu mì ống và phô mai...

Ðể câu chuyện “thuần Việt” nhất có thể, ngoài nội dung, âm nhạc, Mai Vũ còn chọn cách tạo hình bằng đất sét để tăng hiệu ứng mộc mạc, giản dị mà các thể loại 2D và 3D khó có thể đạt được. Vì theo đuổi cảm giác đơn sơ này, Mai Vũ và cộng sự đã phải thử nghiệm nhiều cách để giữ phom cho nhân vật, bởi đất sét dễ bị móp méo sau các cảnh quay. Họ dựng một khung nhôm kim loại bên trong, cũng như trộn vào những chất liệu khác để tăng độ bền cho nhân vật.

Mang hoài bão đưa phim hoạt hình Việt ra thế giới với bản sắc riêng được lấy cảm hứng từ chất liệu văn hóa dân gian, nhà sản xuất phim hoạt hình Sun Wolf Animation Studio đã thực hiện phim vẽ tay “U Linh tích ký: Bột thần kỳ” với sự cố vấn của nhà sử học Dương Trung Quốc. Phim chọn con nghê - một linh vật trong văn hóa Việt Nam - là nhân vật chính, lấy bối cảnh là tiệm bún cá - một món ăn có ở khắp ba miền và kiến trúc lấy cảm hứng từ phố cổ Hội An. Ngoài ra, tên phim nhắc đến bột thần kỳ cũng xuất phát từ thói quen ăn uống hay nêm gia vị của người Việt.

“U Linh tích ký: Bột thần kỳ” là tập đầu tiên trong loạt phim “U Linh tích ký” thuộc dự án phim hoạt hình dài “Hành trình nhân quả”. Phim đã được trình chiếu trong 2 liên hoan phim hoạt hình danh tiếng là Liên hoan phim hoạt hình quốc tế Stuttgart (ITFS) và Liên hoan phim quốc tế Seattle (SIFF) trong năm 2022. Ðạo diễn Leo Ðinh cho biết, khi phim này dự các liên hoan phim quốc tế, phim không bị so sánh với hoạt hình Trung Quốc mà được quan tâm vì là tác phẩm đến từ Việt Nam, kể câu chuyện Việt Nam. Phim được một số nhà làm phim hoạt hình quốc tế khen ngợi và đánh giá cao bởi mang đậm yếu tố văn hóa Việt, từ ẩm thực đến cảnh vật.

Lợi ích của việc xem phim hoạt hình đối với trẻ em:

Phát triển nhận thức: Bé sẽ tăng khả năng ghi nhớ dài hạn, khả năng tập trung chú ý khi theo dõi 1 bộ phim;

Phát triển ngôn ngữ: Xem phim hoạt hình thiếu nhi hay, ý nghĩa là cách để bé có thể tiếp xúc với đa dạng ngôn ngữ khác nhau, từ đó có thể học được cách giao tiếp với mọi người;

Giúp bé thư giãn và giảm căng thẳng: Trẻ có thể thỏa thích cười to, từ đó làm tăng khả năng miễn dịch, giải phóng hormone endorphin giúp bé hạnh phúc.

Cũng lấy cảm hứng văn hóa Việt, phim viễn tưởng “Tàn thể: Tiền truyện” của đạo diễn Ðặng Hải Quang thiết lập một thế giới giả tưởng hậu tận thế, nơi con người, máy móc và những bản thể nhân bản buộc phải tham gia cuộc chiến sống còn để đảm bảo sự sinh tồn cho từng giống loài… Phim được khen ngợi khi thể hiện được những nét văn hóa Việt với những tập tục, tín ngưỡng dân gian như thờ cúng, cô đồng, kết hợp hài hòa với cảm hứng viễn tưởng từ phim Samurai Jack, Blade Runner, Ghost In The Shell trên nền minh họa, âm thanh được hoàn thiện khá tốt. “Tàn thể: Tiền truyện” từng được trình chiếu trong nhiều liên hoan phim, sự kiện tại Hy Lạp, Nhật Bản, Ý… Bộ phim thắng giải phim 2D xuất sắc nhất tại Liên hoan phim hoạt hình Khem (Mỹ) và lọt chung kết Liên hoan phim hoạt hình quốc tế Montreal (Canada).

Những thành công bước đầu là minh chứng cho thấy hoạt hình Việt Nam không thiếu tay nghề kỹ thuật chuẩn quốc tế, lại càng không thiếu những bộ óc sáng tạo nhanh nhạy với xu thế toàn cầu.

Theo các nhà chuyên môn, thị phần còn rất lớn cho phim hoạt hình Việt, nếu biết khai thác chất liệu văn hóa đặc sắc, phong phú với kho tàng truyền thuyết, cổ tích, dân gian, trong bối cảnh văn hóa Á Ðông đang có sức thu hút với khán giả nói chung. Do đó, cần những nỗ lực để nâng cao giá trị phim, tăng tính hấp dẫn, đáp ứng nhu cầu thưởng thức của khán giả. Với hoài bão và khao khát của người trẻ yêu hoạt hình, khán giả có quyền kỳ vọng vào một bộ phim hoạt hình “made in Vietnam” chất lượng được đưa ra màn ảnh rộng trong tương lai không xa.