Cõi người dưng - vẻ đẹp của tự do

Câu chuyện bắt đầu khi Jessica Bruder - một nhà báo Mỹ được đặt hàng viết bài về sự gia tăng của tầng lớp thu nhập thấp ở Mỹ, những “nomad” - du dân. Họ sống trên các “di động sản” (xe hơi, xe van, RV) và làm các công việc thời vụ để đổi lấy một chỗ cắm trại miễn phí và ít tiền công bèo bọt.

Tháng 8/2014, tạp chí Harper’s đăng bài viết của Jessica Bruder với tựa đề The End of Retirement - When you can’t afford to stop working (Kết thúc của nghỉ hưu - Khi ta không thể ngừng lao động). Ngay lập tức bài viết thu hút sự chú ý của công chúng. Nhưng tác giả không muốn trở thành một nhà báo đưa tin đơn thuần, mà muốn đến đủ gần để bóc tách được những hình thái của sự thật.

Jessica đã bỏ ra 3 năm, từ giã New York tiện nghi, chu du khắp các nẻo đường nước Mỹ để sống cùng với du dân và sống như một du dân. Cô đã đi 24.000km, suốt chiều dài nước Mỹ, sang tới biên giới Mexico và Canada để thấu hiểu những con người sống toàn thời gian trên xe, làm các công việc thời vụ. Cõi người dưng - Nomadland là cuốn bút ký về hành trình ấy.

Với ngôi nhà trên xe bốn bánh, du dân chu du khắp mọi chốn, chối bỏ cách sống thông thường (cần có nhà cửa, nghề nghiệp ổn định, gia đình, con cái…) để theo đuổi lối sống tự do. Họ chống lại cách nền kinh tế - xã hội đang vận hành, thoát khỏi ràng buộc nợ nần vì trả góp nhà cửa, thuế má định kỳ. Họ sống tối giản và dùng giá trị tinh thần từ trải nghiệm dọc ngang nước Mỹ thay cho thước đo vật chất. Họ có tên tuổi, nhưng không có địa chỉ.

Rất nhiều nhân vật mà Jessica Bruder gặp gỡ, phỏng vấn trên hành trình là “baby boomers” - thế hệ sinh ra sau Thế Chiến thứ hai. Họ gặp phải khó khăn và kiệt quệ từ cuộc đại suy thoái của Mỹ (khủng hoảng tài chính năm 2008).

Họ mất việc, mất nhà, chịu sự ly tán gia đình và con cái, mất cả hy vọng. Để tồn sinh, họ chọn lối sống du mục trên loại xe bốn bánh được cải tạo, thay cho mái nhà. Nhiều người trong số họ có gia đình, có nhà cửa nhưng lại mang thương tổn nặng nề.

Có người do bệnh nặng không còn sống được bao lâu nữa, có người do ly hôn, hay người thân yêu nhất qua đời, vì thế họ chọn lối sống này, hòng tìm cho mình một không gian tự do, một sự kết nối với thiên nhiên, để có thể chữa lành nỗi đau riêng…

Hàng năm, họ vẫn trở về thăm gia đình và người thân, chung đón Giáng sinh và năm mới. Nhưng sau đó họ liền trở lại đời du mục.

Theo Jessica, lối sống của họ khá gần với truyền thống của những di dân đã khai mở và xây dựng nước Mỹ hàng thế kỷ trước. Và vì thế, nó gần với giấc mơ Mỹ - giấc mơ của những kẻ táo bạo, dám bỏ lại tất cả để khai phá, sống đời tự do trọn vẹn, không ràng buộc. Họ không phải xem bản thân là vô gia cư (homeless), mà tự nhận là không nhà (houseless). Họ được xem là những hình mẫu truyền cảm hứng đầy thú vị, nhưng đồng thời bị người đời coi là những kẻ ngoài lề xã hội.

Thông qua Cõi người dưng - Nomadland, Jessica không tô vẽ hào nhoáng cho cuộc sống của những cư dân mà khắc họa họ thông qua cái nhìn trung dung, giúp độc giả hiểu được những điều ẩn tàng đằng sau cái đẹp của sự tự do. 

Đó chính là một phần lịch sử sống động của nước Mỹ.