Dinh dưỡng hôm nay, sức khỏe ngày mai

 

 

 

Một trong những giai đọan quan trọng nhất quyết định đến sự phát triển cả về thể chất, tinh thần, trí tuệ và sức khỏe cũng như về tương lai của mỗi con người tùy thuộc vào giai đọan 1.000 ngày đầu đời của trẻ, trẻ vị thành niên và thành niên. Theo kết quả của nhiều nghiên cứu, những trẻ bị suy dinh dưỡng (SDD) khi còn nhỏ, đặc biệt trong 2 năm đầu sau khi sinh sẽ có nguy cơ cao trở thành những trẻ vị thành niên bị còi cọc; những nữ vị thành niên bị SDD (nhẹ cân và thấp còi) và không có khả năng đuổi kịp tốc độ phát triển so với các bạn cùng trang lứa không bị SDD; những nữ vị thành niên SDD sẽ có nguy cơ phát triển thành những phụ nữ thấp bé nhẹ cân và hậu quả là khi mang thai sẽ sinh ra những trẻ bị SDD bào thai (có cân nặng sơ sinh thấp); những trẻ có cân nặng sơ sinh thấp (dưới 2500g) lại có nguy cơ bị SDD cao hơn; do vậy, đó là cái vòng xoắn luẩn quẩn của SDD. Vì vậy, chế độ dinh dưỡng hợp lý, dinh dưỡng theo nhu cầu và lối sống lành mạnh cần phải thực hiện sớm khi trẻ ở giai đoạn vị thành niên và thành niên, phụ nữ trước, trong và sau khi sinh, để có một vòng đời mới - “thế hệ trẻ mới sinh ra” - thoát khỏi vòng xoắn của SDD một cách bền vững.

 

Trong những năm gần đây, các nhà dinh dưỡng đã quan tâm đến chăm sóc dinh dưỡng cho phụ nữ trước khi mang thai và trong thời kỳ mang thai, đó gọi là “Dinh dưỡng sớm”.  

 

Các nhà nghiên cứu dinh dưỡng cho thấy, phát triển cơ thể trẻ em, kể cả phát triển của bào thai, liên quan chặt chẽ tới tình trạng dinh dưỡng và sức khỏe của người mẹ, đặc biệt trong 3 tháng đầu thai kỳ và giai đoạn trước khi bà mẹ có thai. Vì vậy, chăm sóc bà mẹ giai đoạn trước khi mang thai và 3 tháng thai đầu là điều kiện tiên quyết, quyết định sự phát triển chiều cao, cân nặng sơ sinh của trẻ.

 

Khẩu phần ăn của người mẹ ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của thai nhi. Những người mẹ có chế độ dinh dưỡng đầy đủ, hợp lý, được bổ sung các vi chất dinh dưỡng đầy đủ sẽ sinh ra những đứa con khỏe mạnh, thông minh. Người mẹ được ăn uống tốt, đầy đủ các chất dinh dưỡng thì sẽ tăng cân tốt (10-12kg) và thai nhi phát triển tốt.

 

Can thiệp dinh dưỡng trong giai đọan trẻ tuổi vị thành niên và thành niên hết sức quan trọng, vì giai đoạn này trẻ phát triển với tốc độ rất nhanh cả về chiều cao và cân nặng, các biến đổi về tâm, sinh lý, nội tiết, sinh duc... Cân nặng trung bình tăng từ 3-5kg/năm, chiều cao tăng từ 4-7cm/năm với trẻ vị thành niên, trẻ em trai phát triển nhiều hơn trẻ gái. Để đảm bảo nhu cầu dinh dưỡng theo khuyến nghị cho lứa tuổi này, trước hết, nhu cầu về năng lượng cần đạt từ 2100-2200kcalo/ngày/nữ và 2100-2900kcalo/ngày/nam tùy theo từng độ tuổi mà nhu cầu khác nhau. Để đáp ứng được nhu cầu trên, trẻ cần ăn 3 bữa/ngày, ăn đủ no và đủ chất dinh dưỡng. 

 

 

 

Nhu cầu về chất đạm: Theo nhu cầu khuyến nghị là 70gam/nam/ngày và 60gam/nữ/ngày, tỷ lệ đạm động vật chiếm từ 35-40%, năng lượng từ chất đạm chiếm 18% năng lượng của khẩu phần. Nguồn đạm động vật cung cấp cho bữa ăn từ: thịt, cá, trứng, sữa, tôm, cua..., nguồn đạm thực vật từ đậu đỗ, vừng, lạc... 

 

Nhu cầu chất béo (lipid): Theo nhu cầu khuyến nghị, đối với trẻ vị thành niên, năng lượng do lipid cung cấp cần đạt 20% tổng nhu cầu năng lượng trong khẩu phần. Nhu cầu chất béo hàng ngày từ 40-50g, nguồn chất béo từ nguồn gốc động vật và thực vật với tỷ lệ cân đối là 70% và 30%. Chất béo là nguồn cung cấp năng lượng, giúp hoà tan và hấp thu các loại vitamin tan trong dầu: vitaminA, E, D, K.  Nguồn cung cấp lipid là mỡ, dầu và các loại hạt như lạc, vừng, hạt điều…

 

Nhu cầu glucid (chất đường bột): Với trẻ vị thành niên, năng lượng do glucid cung cấp cần đạt 62% nhu cầu năng lượng của cơ thể. Glucid chủ yếu cho khẩu phần là từ gạo, bún, miến, khoai, củ…

 

Nhu cầu về vitamin và khoáng chất: Theo nhu cầu khuyến nghị cho người trưởng thành, thì nhu cầu về rau xanh là 400g/người/ngày và quả chín là 100-200g/người/ngày. Rau quả là nguồn cung cấp vitamin, muối khoáng và chất xơ cho cơ thể.

 

Nhu cầu sắt: Trẻ trai vị thành niên nhu cầu sắt 12-18mg/ngày, trẻ nữ cần 20mg/ngày. Phụ nữ có thai cần uống bổ sung viên sắt/ axít folic (60mg sắt nguyên tố và 400mcg a xít folic), liều lượng 1 viên/ngày từ khi bắt đầu có thai cho tới sau đẻ 1 tháng. Thức ăn giàu sắt có nguồn gốc động vật như: thịt bò, tiết bò, trứng gà, trứng vịt, tim lợn, gan gà…

 

Thực hiện chế độ dinh dưỡng sớm, chế độ dinh dưỡng lứa tuổi vị thành niên là yếu tố quyết định để trẻ phát triển mức tối ưu khi trưởng thành cả về chiều cao, cân nặng, sức khỏe, trí tuệ. Khi trưởng thành có sức khỏe, có tầm vóc cao lớn (không bị suy dinh dưỡng trường diễn) là điều kiện kiên quyết để trở thành các ông bố/bà mẹ sinh ra những đứa trẻ khỏe mạnh trong tương lai. Trẻ vị thành niên có sức khỏe tốt là nguồn nhân lực tốt, có chất lượng cao trong lao động, sản xuất sẽ tạo ra của cải, vật chất hữu ích cho gia đình và xã hội, giúp cải thiện thu nhập và nâng cao chất lượng cuộc sống.