Đột quỵ ở trẻ em: Đừng bỏ lỡ "thời gian vàng" cứu trẻ

Cần đến bệnh viện càng sớm càng tốt

Từ trước đến nay, chúng ta thường nghĩ đột quỵ là bệnh của người lớn. Tuy nhiên, trên thực tế, tình trạng này cũng có thể xảy ra ở trẻ em và thời gian gần đây, các bệnh viện đã ghi nhận một số trường hợp trẻ em bị đột quỵ. Việc sớm nhận biết các triệu chứng bệnh và cấp cứu kịp thời rất quan trọng, có thể giữ được mạng sống cho trẻ.

Ðầu tháng 8/2022, các bác sĩ Bệnh viện đa khoa quốc tế S.I.S Cần Thơ đã cứu sống bé trai 4 tuổi (ở tỉnh Ðồng Tháp) bị đột quỵ. Cách đó 1 tuần, bé bị sốt, nôn, tiêu chảy, gia đình đưa đến một bệnh viện nhi điều trị. Tuy nhiên, tình trạng bé ngày một diễn tiến nặng nên được chuyển đến Bệnh viện đa khoa S.I.S Cần Thơ. Tại khoa Cấp cứu, bệnh nhi trong tình trạng mê man, các bác sĩ chẩn đoán bé bị huyết khối tĩnh mạch não nặng, nguy cơ tử vong rất cao. Ekip đã can thiệp lấy huyết khối và sau 5 ngày điều trị, bé phục hồi tốt, gần như không để lại di chứng về nói, yếu liệt.

Không may mắn như vậy, một bệnh nhi 8 tuổi (Lục Ngạn, Bắc Giang) do phát hiện muộn nên đã để lại di chứng. Trước khi nhập viện mấy ngày, bé có biểu hiện đau đầu, chóng mặt thoáng qua nhưng người nhà không biết đó là biểu hiện của đột quỵ. Ðến khi bé liệt nửa người và hôn mê, gia đình mới đưa đến Bệnh viện Nhi Trung ương. Bệnh nhi được xác định bị đột quỵ nhồi máu não do tắc động mạch thân nền. Sau hơn 1 tháng điều trị tại Bệnh viện Nhi Trung ương, gia đình chuyển bé đến Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 điều trị tiếp. Tại đây, dù được điều trị tích cực với phác đồ toàn diện bằng thuốc và phục hồi chức năng, tâm lý trị liệu, dinh dưỡng nhưng rất khó để bé có thể phục hồi như bình thường.

Mới đây nhất, ngày 30/8, em N.H.H. (sinh năm 2008, học sinh lớp 9 Trường THCS Nam Phương Tiến A, huyện Chương Mỹ, TP. Hà Nội), sau khi thực hiện phần thi chạy hơn 1.000m tại giải chạy tổ chức ở xã Phụng Châu thì bị đột quỵ. Sau đó, em H. được đưa đến Bệnh viện Ða khoa Hà Ðông cấp cứu, rồi đưa đến Bệnh viện Bạch Mai, nhưng em đã tử vong vào sáng 31/8.

Ðột quỵ hay còn được gọi là tai biến mạch máu não gồm hai nhóm nguyên nhân chính là nhồi máu não và xuất huyết não. Trong đó, 80% nhồi máu não ở trẻ em có liên quan đến động mạch não. Ðáng lưu ý là xấp xỉ 40 - 50% nhồi máu não trẻ em không tìm thấy nguyên nhân, bệnh diễn tiến nhanh, kéo dài hơn 24 tiếng đồng hồ. Mức độ nghiêm trọng của đột quỵ tùy thuộc vào diện tích vùng não bị tổn thương và thời gian tế bào não không được cung cấp máu đầy đủ.

Theo TS-BS Nguyễn Hồng Quân - Phó chủ nhiệm khoa Nội Thần kinh - Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, khi trẻ em bị đột quỵ, cần phải được cấp cứu tại các cơ sở y tế càng sớm càng tốt. Khoảng "thời gian vàng" đối với một số loại đột quỵ như nhồi máu chẳng hạn, nếu đến bệnh viện trong khoảng 4-5 giờ, có thể dùng thuốc tiêu sợi huyết. Nếu đến trong khoảng từ 6-24 giờ vẫn có thể xem xét để thực hiện can thiệp lấy huyết khối đối với những bệnh nhân nhồi máu. Tuy nhiên, đến viện cấp cứu càng sớm càng tốt để giảm nguy cơ tử vong và tàn phế” - BS Nguyễn Hồng Quân nhấn mạnh.

Các di chứng về tim, viêm phổi, nghẽn tĩnh mạch, sốt, đau, khó nuốt, co cứng các chi, trầm cảm… là tình trạng phổ biến ở trẻ bị đột quỵ. Việc gặp các di chứng của đột quỵ như liệt nửa người, mất khả năng nói, các vấn đề về thị giác, khả năng nhận thức giảm, khả năng ghi nhớ kém sẽ ảnh hưởng nặng nề đến sự phát triển của trẻ trong tương lai.

Nhận diện nhanh đột quỵ

Hầu hết các dấu hiệu đột quỵ ở trẻ giống như ở người lớn, nhưng thường mờ nhạt nên dễ nhầm lẫn với các bệnh lý khác như khi trẻ mệt mỏi, có sốt kèm theo sẽ có thể nhầm lẫn với viêm màng não. Trẻ nhức đầu, mất ý thức tạm thời, lên cơn co giật dễ bị nhầm với bệnh động kinh. Thậm chí, trẻ nôn ói nhiều dễ dẫn đến nhầm với bệnh về đường tiêu hóa… Có trường hợp, khi trẻ bị nhức đầu, co giật, người nhà tưởng trẻ bị trúng gió, động kinh… rồi tự sơ cứu ở nhà. Nguy hiểm hơn, chính vì nghĩ trẻ mắc bệnh thông thường nên người lớn tự sơ cứu cho trẻ bằng cách cạo gió, vắt chanh, châm kim ở đầu ngón tay… thay vì đưa trẻ đến bệnh viện nên đã làm lỡ mất "thời gian vàng" cứu trẻ.

Các dấu hiệu thường phổ biến trong đột quỵ ở trẻ em: Tê liệt, yếu, mất phối hợp ở các chi, đặc biệt là ở một bên; Khó khăn trong việc nói, đọc, hiểu, viết hoặc tập trung; Lơ mơ, mờ hoặc mất hẳn thị lực, đặc biệt là một bên mắt; Co giật, mất ý thức trong thời gian ngắn; Chóng mặt, mất thăng bằng hoặc cơ thể không vận động theo ý muốn; Khó nuốt bao gồm chảy nước dãi; Ðau đầu dữ dội hoặc đừ người, nôn ói nhiều lần.

Ðể nhận diện nhanh đột quỵ, cha mẹ có thể yêu cầu con cười để xem một bên mặt có bị chảy xệ xuống hay không. Cho trẻ giơ cùng lúc cả hai tay lên để xem một bên tay có bị rũ xuống hay không thể giơ lên không. Nếu trẻ nói lắp hoặc nói không rõ từng lời, nói khó hiểu cũng là dấu hiệu đột quỵ.

Khi thấy trẻ có biểu hiện bất thường, không nên tự ý điều trị, phải đưa ngay trẻ đến bệnh viện gần nhất để được bác sĩ thăm khám và cứu chữa đúng cách, kịp thời.

Sơ cứu và xử trí đúng

Những việc nên làm: Khi phát hiện trẻ có biểu hiện đột quỵ, người thân cần nhanh chóng gọi cấp cứu. Nhẹ nhàng đặt trẻ vào một vị trí thoải mái. Tốt nhất, nằm ngửa hoặc nằm nghiêng an toàn với đầu và vai hơi nâng, tránh hít sặc chất nôn vào đường hô hấp. Hạn chế di chuyển bệnh nhân. Giữ thông thoáng môi trường xung quanh, nới lỏng áo quần. Nếu bệnh nhân có dấu hiệu ngưng thở, hãy bắt đầu hô hấp nhân tạo (hồi sức tim phổi).

Những việc không nên làm: Không tự ý điều trị cho trẻ dù chỉ là bấm huyệt, châm cứu, đánh gió hay chích lể máu đầu ngón tay, sau gáy, sau tai vì những động tác này có thể làm nặng thêm tình trạng bệnh và làm mất “thời gian vàng” điều trị. Không cho trẻ ăn uống đề phòng nôn trào ngược, bệnh nhân hít chất nôn hoặc thức ăn vào đường thở. Ðặc biệt, không tự ý dùng thuốc bất kỳ thuốc gì cho trẻ.

Khi phát hiện trẻ có biểu hiện đột quỵ, người thân cần nhanh chóng gọi cấp cứu để kịp đưa trẻ đến viện trong “giờ vàng”. “Thời gian vàng” để dùng thuốc tiêu sợi huyết là 4-5 giờ từ khi khởi phát. Cơ hội để can thiệp lấy huyết khối chỉ trong 6-8 giờ đầu.