Dư thừa cholesterol - Hiểm họa khó lường!

 

Theo các chuyên gia dinh dưỡng, tăng mỡ máu là tình trạng xuất hiện quá nhiều chất béo trong máu (cholesterol, triglyceride, phospholipid) cao hơn bình thường (ví dụ nồng độ cholesterol cao hơn 5mmol/l). Cholesterol là một loại chất sệt, màu vàng, có gốc mỡ, hiện diện trong máu của bất cứ người nào. Chất béo bản thân không phải là một chất độc với cơ thể mà còn là một dưỡng chất cần thiết để duy trì sự sống. Nhưng khi nó quá dư thừa có thể gây ra những rối loạn bệnh lý nguy hiểm. Khi chất béo trong máu quá nhiều, nó có khuynh hướng bám vào thành của mạch máu khiến chúng bị thu hẹp lại, cản trở lưu thông hoặc làm mạch máu bị tắc nghẽn. Nếu tắc nghẽn xảy ra ở não thì gây tai biến mạch máu não, đột quỵ; nếu ở ruột thì gây tắc ruột, ở tim gây nhồi máu cơ tim, đau thắt ngực, bệnh mạch vành và ở chi gây tắc mạch chi... Ngoài ra, khi lipid máu tăng, lâu dần gan không có khả năng chuyển hóa thải trừ, trở nên ngấm mỡ và hình thành gan nhiễm mỡ dẫn đến viêm gan, xơ gan. 

 

 

Theo bác sĩ Lê Thị Hải - Giám đốc Trung tâm Tư vấn dinh dưỡng - Viện Dinh dưỡng Quốc gia, khẩu phần ăn của người dân những năm gần đây có tỷ lệ chất béo khá cao, trong khi tỷ lệ rau xanh, trái cây, cá là những thức ăn tốt cho sức khỏe lại chưa hợp lý. Đặc biệt, có một số người rất khoái khẩu và thường xuyên ăn nhiều thịt, đặc biệt là thịt mỡ, bơ, phomat, lòng đỏ trứng gà… là những chất có hàm lượng cao cholesterol. Và đây cũng chính là một trong những nguyên nhân gây tăng mỡ máu. Ngoài ra, những người mà khả năng chuyển hóa các chất béo kém cũng rất dễ dẫn tới mỡ tích tụ và đóng ở mạch máu, tạo thành các mảng xơ vữa.

 

 

Mỡ máu cao có thể bắt đầu từ rất sớm (khoảng 20 tuổi trở lên), diễn biến kéo dài và không có biểu hiện gì rõ rệt và thường chỉ được phát hiện qua xét nghiệm máu. Hầu hết bệnh nhân đến gặp bác sĩ thường là đã ở giai đoạn muộn khi các loại chất béo dư thừa trong máu đã lắng thành mạch máu gây xơ vữa động mạch. Nếu không điều trị, lớp mỡ ngày càng dày lên và có thể làm tắc động mạch, hậu quả là lượng máu không đủ để nuôi các cơ quan.

 

Mặc dù rất khó nhận biết nhưng những dấu hiệu sau có thể cho biết người bệnh đã bị tăng mỡ máu: Da có những nốt phồng nhỏ bề mặt bóng loáng, màu vàng, mọc nhiều trên da mắt, khuỷu tay, bắp đùi, gót chân; da lưng, ngực, cổ tay, cánh tay xuất hiện các nốt như sởi, mềm, to bằng đầu ngón tay, màu vàng nhạt, không đau, không ngứa; kẽ ngón tay chuyển thành màu vàng; bắp chuối chân bị chuột rút và có cảm giác đau như kim châm; có những nốt vàng trên mi mắt, lúc đầu nhỏ, hơi nhô cao sau đó có thể nổi đầy cả mi mắt.

 

Khi bệnh tình trở nặng, có thể xuất hiện các triệu chứng như: đầu choáng, mắt hoa, bứt rứt trong người, thở ngắn hơi, tim hồi hộp, mất sức dần, tay chân thấy tê dại... Cơ thể mập phì, xét nghiệm máu có các chỉ số cho biết mỡ máu tăng hơn mức bình thường.

 

 

Bệnh tăng mỡ máu khi đã có triệu chứng thì rất khó để đưa hàm lượng mỡ máu trở lại bình thường mà chỉ có thể làm giảm mức độ tiến triển của bệnh. Bệnh nhân phải được theo dõi và điều trị suốt đời. Tùy theo mức độ nặng nhẹ, bác sĩ sẽ có chỉ định theo dõi 1-3 tháng/lần để tránh những biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra.

 

Vì vậy, nếu đã phát hiện được, bệnh nhân nên đến bác sĩ chuyên khoa tim mạch để khám và điều trị kịp thời. Chỉ dùng tân dược khi cần thiết và dưới sự chỉ định của bác sĩ, bởi chúng có hiệu quả giảm mỡ nhanh nhưng lại có nhiều tác dụng phụ, thậm chí có những biến chứng: buồn nôn, rối loạn tiêu hóa, ảnh hưởng chức năng gan, thận… Đặc biệt, đối với những người cao tuổi, các cơ quan như gan, thận đã giảm chức năng nên tác dụng phụ của thuốc sẽ dễ phát huy, chính vì vậy mà bệnh nhân không được tự ý dùng thuốc.

 

Cách tốt nhất để phòng bệnh là có chế độ dinh dưỡng hợp lý và luyện tập đúng cách. Cần có chế độ ăn uống lành mạnh, đầy đủ, cân đối các chất dinh dưỡng, cung cấp một lượng cholesterol vừa phải, đủ cho cơ thể phát triển cân bằng mà không gây thừa mỡ. 

 

Bác sĩ Lê Thị Hải đưa ra lời khuyên: Nên ăn nhiều các loại ngũ cốc chưa xay xát hay tinh chế quá kỹ các loại đậu, ăn nhiều cá (nhất là các loại cá có nhiều dầu như cá thu, cá hồi, cá tra, ba sa...), các loại cua đồng, rạm tươi, tép khô, ốc, trai, hến; ăn ít thịt; Thường xuyên ăn chuối, mơ, đào, khoai tây, đậu, táo tây, mận, sữa chua. Khi dùng rau quả thì ưu tiên loại có màu xanh đậm hoặc màu vàng sậm, đỏ như: súp lơ, bí đỏ, rau cải, rau muống, mùng tơi, cà rốt... và các trái cây chứa nhiều sinh tố C như: cam, chanh, quít, bưởi, cà chua, dâu, khoai tây... Đây là những thực phẩm có khả năng làm tăng lượng cholesterol tốt. Ăn nhiều sả, tỏi vì chúng có tác dụng rất tốt hạn chế cholesterol xấu. 

 

Nên uống nhiều nước hoa quả, có thể uống 1-2 ly/ngày rượu vang đỏ hoặc 1-2 lon/ngày các loại bia, tránh rượu mạnh, thuốc lá. 

 

Thường xuyên luyện tập thể dục thể thao. Lưu ý: Cần tập phù hợp với sức khỏe từng người, mỗi lần tập cố gắng đủ 30-45 phút ở mức độ không quá gắng sức, tập thường xuyên ít nhất 3 lần/tuần. 

 

Giảm ăn loại mỡ bão hòa (mỡ động vật, bơ, dầu dừa…), nếu không kiêng được tuyệt đối thì tránh ăn quá 1/3 mỡ bão hòa trong nhu cầu chất béo hằng ngày, nên kiêng mỡ lợn, mỡ gà, dầu ô liu, dầu cọ, các phủ tạng động vật như gan, lòng, óc, bầu dục..., các thịt tạp vụn như cổ, cánh, da... Chỉ ăn 2-3 quả trứng/tuần. Tuy nhiên, cũng không nên ăn kiêng thái quá dẫn đến tình trạng thiếu chất, ảnh hưởng đến sức khỏe.

 

Để có thể phát hiện sớm mầm mống của bệnh, từ 40 tuổi trở đi nên khám sức khỏe định kỳ và xét nghiệm mỡ máu 6 tháng/lần.