Đừng “dán nhãn” con trẻ một cách tiêu cực!

Trong bữa cơm sum họp gia đình, cô dâu cả than phiền cậu con trai út của mình chả chịu học hành gì. “Nó học dốt không thể tả, đến cô giáo còn bó tay, bảo mất gốc trầm trọng không thể theo kịp các bạn trong lớp học thêm” - người mẹ kể với giọng vô cùng chán nản. Anh chồng đỡ lời: “Các cô giáo bây giờ không còn nhiệt tình như ngày xưa, thấy học sinh học yếu một chút là từ chối không dạy thêm nữa. Thằng Ð. nhà mình học Toán hơi chậm thật nhưng nếu cô chịu khó kèm cặp thì nó cũng đâu đến nỗi”. Nghe anh chị trưởng than phiền, các em ở dưới cũng lấy làm ngán ngẩm: “Anh chị học hành giỏi giang như thế mà sao thằng Ð. nó lại chẳng giống tí nào nhỉ?! Rõ là chán”. Mấy đứa trẻ - em họ của Ð. thì cứ ngơ ngác. Rõ ràng anh Ð. vừa đẹp trai, lại vui tính và hài hước, chúng nó ai cũng quý anh Ð., thế mà hóa ra anh Ð. học dốt. Thật không thể tin được!

Ở trên tầng 2, nghe tiếng bố mẹ và mọi người bàn tán, Ð. xấu hổ không dám đi xuống nhà chơi đùa cùng các em nữa. Cậu bé lớp 9 ở rịt trong phòng, chốt khóa trong, ngồi thẫn thờ suy nghĩ. Hồi cấp 1 không năm nào Ð. không được học sinh giỏi, được thầy cô khen, là niềm tự hào của bố mẹ. Từ lúc lên cấp 2, học trường trái tuyến, chương trình học mới, bạn bè cũng mới, Ð. bị hụt hẫng ít nhiều dẫn đến kết quả học tập không còn tốt như trước. Cậu không đạt học sinh giỏi nhưng đâu đến nỗi “dốt không thể tả” như mẹ tả. Chỉ là môn Toán, Ð. được có hơn 7 phẩy. Học lực của Ð. trước đây thường đứng trong top 10 bạn đứng đầu thì giờ cậu xếp thứ 15/40. Cậu biết mình đã không đáp ứng được kỳ vọng của cha mẹ, nhưng chưa khi nào cậu nghĩ mình là kẻ “dốt không thể tả” để đến nỗi “cô giáo còn bó tay”.

Từ lúc nghỉ hè, Ð. đã ấp ủ quyết tâm năm lớp 9 này sẽ học hành chăm chỉ để lấy lại danh hiệu học sinh giỏi, thi vào trường THPT tốt gần nhà, nhưng nghe những lời chê bai, mỉa mai của mẹ, cậu cảm thấy không còn chút động lực nào để cố gắng thay đổi nữa. Có lẽ, trong mắt mẹ, cậu chỉ là một đứa trẻ thất bại thảm hại.

H. có người yêu từ năm lớp 8 và bị cha mẹ phát hiện. Tất nhiên, họ không cho phép con gái được yêu đương sớm. Cô bé ngay lập tức phải cắt đứt quan hệ với bạn trai để chuyên tâm học hành và làm vui lòng cha mẹ. Mặc dù H. đã chấm dứt chuyện yêu đương nhưng cha mẹ H. đi đâu cũng kể với người ta rằng: “Con ranh con, nứt mắt ra đã yêu với đương. May mà tôi phát hiện sớm chứ để vài năm nữa không khéo lại xảy ra chuyện gì thì hối không kịp.

H. biết yêu sớm là không nên, nhưng cô bé chưa làm việc gì đi quá giới hạn cho phép để phải xấu hổ với mọi người. Bạn bè cùng lớp H. có không ít bạn cũng có người yêu, các bạn còn khoe ảnh chụp cùng người yêu trên Facebook, và còn rủ nhau đi học, đi chơi; có bạn giấu bố mẹ, có bạn công khai nhưng không hề bị bố mẹ chỉ trích. Bố mẹ các bạn chỉ khuyên nhủ con cái đừng sa đà quá vào yêu đương mà lơ là chuyện học hành. Còn mẹ của H. ngay khi phát hiện con gái có người yêu là sỉ vả thậm tệ, cấm cản, thậm chí là bêu xấu con với mọi người. Ðiều này khiến H. cảm thấy bị tổn thương lòng tự trọng vô cùng. H. rất buồn và ước gì mình có thể lớn thật nhanh, thi đỗ đại học để có thể sống xa cha mẹ.

B. 18 tuổi, sinh viên đại học năm thứ nhất. Cậu ít nói, thích đọc sách và chơi game một mình. Cậu là một người hướng nội thích yên tĩnh nhưng mẹ B. không thể chấp nhận điều đó. Bà khăng khăng cho rằng, tuổi trẻ là phải sôi nổi, phải tích cực giao lưu, kết bạn, tham gia vào các hoạt động xã hội. Bà dẫn B. đi tham gia các hoạt động xã hội cùng mình, lúc thì đi phát quà từ thiện, lúc thì đi đánh cầu lông giao lưu với tổ dân phố kế bên, lúc thì đi du lịch cùng mấy gia đình bạn thân. Sinh nhật con của bạn, bà cũng lôi con đi để B. có cơ hội kết bạn… Nhưng thực sự B. không thích các hoạt động đông người, cậu không ngại giao tiếp, kết bạn, nhưng trong một không gian chật hẹp và đông đúc nó khiến cậu cảm thấy ngột ngạt. Cậu đã nhiều lần từ chối không đi cùng mẹ, nhưng mẹ lại bảo cậu bị tự kỷ à sao suốt ngày thích ở nhà một mình? B. ước gì mẹ có thể hiểu được con người thực của mình, rằng cậu không tự kỷ hay trầm cảm, cũng không u sầu hay chán đời, chỉ là cậu thích được học tập và thư giãn trong một không gian tĩnh lặng, không xô bồ.

Những đứa trẻ như Ð., H., và B. không hề hiếm trong cuộc sống hiện đại ngày nay. Chúng bị cha mẹ “dán nhãn” tiêu cực khiến nên bị tổn thương sâu sắc. Và ngay cả khi trẻ cố gắng thay đổi bản thân để làm hài lòng cha mẹ thì cha mẹ chúng vẫn không cảm thấy vừa lòng. Họ luôn “dán nhãn” rằng con là đứa trẻ như thế này, và sẽ chẳng thể thay đổi.

Lời nói có sức sát thương rất lớn đối với trẻ em và đặc biệt là trẻ đang tuổi dậy thì. Nhiều khi quan hệ cha mẹ - con cái sứt mẻ cũng chỉ vì cha mẹ không chịu hiểu con hoặc họ có thể hiểu nhưng cứ cố tình phớt lờ và “dán nhãn” cho con những tội danh mà trẻ không đáng phải nhận.

Qua những câu chuyện trên, thiết nghĩ, người làm cha làm mẹ cần thay đổi tư tưởng và quan điểm của mình, không nên “dán nhãn” hay “đóng khung” con trẻ bằng những ngôn từ tiêu cực và phiến diện. Hãy để cho trẻ có cơ hội được sống là chính mình và có cơ hội được tỏa sáng. Lời chê bai không làm cho trẻ khá lên, nhưng động viên, khích lệ đúng lúc, hoặc đôi khi chỉ là đồng cảm với con cũng là sức mạnh để con tiến lên phía trước.