Học cách lắng nghe con

Nhiều người cho rằng, cha mẹ đã lo đầy đủ vật chất, tạo mọi điều kiện cho con học hành, nên các con không có lý do gì để thắc mắc hay bày tỏ ý kiến, nguyện vọng bản thân. Tuy nhiên, đáp ứng đầy đủ nhu cầu vật chất không đồng nghĩa với việc cha mẹ thấu hiểu trẻ đang cần gì.

Trong gia đình chị Hoa, con cái phải nhất nhất nghe lời cha mẹ, không được có ý kiến. Mỗi khi các con muốn nói chuyện hay đề bạt mong muốn của mình, vợ chồng chị Hoa đều gạt đi và đa số câu trả lời luôn là: Bố/mẹ thấy không phù hợp. Việc chính của các con bây giờ là tập trung học cho giỏi, những vấn đề khác đã có bố mẹ lo! Hưng (16 tuổi) con trai chị Hoa chia sẻ rằng, không khí trong nhà em rất ngột ngạt, bố mẹ lúc nào cũng bận rộn, có khi vừa nói chuyện với con, vừa nghe điện thoại. Bố mẹ luôn cho mình là đúng, chưa khi nào sẵn sàng lắng nghe các con nói. Dần dần, 2 anh em Hưng không có nhu cầu chia sẻ gì với bố mẹ nữa.

Theo các chuyên gia, cha mẹ là những người đầu tiên trong cuộc đời mà đứa trẻ giao tiếp và học cách giao tiếp. Trong giao tiếp, lắng nghe là bước gợi mở đầu tiên trong mỗi cuộc trò chuyện. Việc lắng nghe giữa cha mẹ và con cái là chìa khóa để cha mẹ và con cái xây dựng và củng cố tình yêu, sự tin tưởng, tôn trọng. Cha mẹ chú ý lắng nghe giúp con tự tin bộc bạch, thổ lộ những suy nghĩ, cảm xúc trải nghiệm của mình. Trẻ sẽ cảm thấy mình luôn được sự ủng hộ từ phía cha mẹ, gia đình. Ngược lại, nếu cha mẹ không sẵn sàng lắng nghe con thì càng ngày đứa trẻ sẽ càng xa cách, rụt rè không dám thể hiện mình. Cha mẹ đừng để những khuôn mẫu về quyền lực và cái tôi của mình đánh mất cơ hội lắng nghe, thấu hiểu con.

Cha mẹ có thể tham khảo một số kỹ năng lắng nghe và trò chuyện cùng con:

Dành thời gian và thể hiện sự nghiêm túc

Trước tiên, cha mẹ hãy dành thời gian tâm sự, lắng nghe con. Khi nói chuyện với con, chú trọng sự tương tác qua đôi mắt. Khi con nói, cha mẹ thể hiện sự tôn trọng và có thái độ nghiêm túc lắng nghe.

Chuyên gia phát triển trẻ em tại Anh - ông Gill Connell chia sẻ: “Việc lắng nghe tích cực là một trong những cách tốt nhất để bạn gửi thông điệp cho người đó rằng “bạn là người rất quan trọng”. Nhất là với trẻ nhỏ, hãy ngồi xuống bằng tầm nhìn của con, nghiêng về phía trước và nhìn thẳng vào mắt khi nghe con trả lời”. Khi cha mẹ ngồi ngang bằng con, trẻ sẽ cảm thấy thoải mái hơn, thấy mình đang được tôn trọng.

Trong lúc nói chuyện cùng con, cha mẹ tuyệt đối đừng nói chuyện riêng hay ngắt ngang lời con, hãy để trẻ được nói hết suy nghĩ của mình trước khi bố mẹ muốn bày tỏ ý kiến. Thi thoảng hãy gật đầu, mỉm cười, hướng đôi mắt về phía con để trẻ cảm thấy lời nói của mình đang được bố mẹ lắng nghe.

Tập trung và tôn trọng trẻ

Giao tiếp là một quá trình tương tác hai chiều, bởi vậy khi trò chuyện với con, cha mẹ nên tập trung vào câu chuyện của trẻ. Tắt tivi, đặt điện thoại xuống khi con muốn chuyện trò cùng bạn. Khi trẻ muốn nói chuyện riêng, đừng để mọi người xung quanh tham gia vào. Hãy lắng nghe trẻ một cách chăm chú và lịch sự. Nếu đang không thể tập trung được, hãy xin lỗi và hứa sẽ cùng nói chuyện, lắng nghe trẻ nói ngay khi có thể.

Tránh cái nhìn chủ quan, phiến diện

Cha mẹ cần thu thập tư liệu liên quan đến vấn đề của trẻ trên nhiều phương diện để tránh cái nhìn chủ quan, phiến diện. Qua đó, khi giải quyết vấn đề trẻ đang khúc mắc, cha mẹ sẽ nhìn nhận công tâm, sáng suốt hơn. Việc lắng nghe hiệu quả không đồng nghĩa với việc phải giữ im lặng. Ðôi khi, cha mẹ có thể hỏi lại con một số câu hỏi. Những câu hỏi hay thường đưa ra lời tư vấn thuyết phục hoặc hướng đến sự giải quyết vấn đề cho trẻ.

Chủ động gợi ý

Cha mẹ có thể hỏi trẻ những câu hỏi đơn giản, vui vẻ mà không mang tính chất điều tra. Ðừng hỏi vì sao mà hãy hỏi là chuyện gì xảy ra. Ví dụ trên đường đón trẻ từ trường về, cha mẹ có thể hỏi con: “Hôm nay con học có vui không?”, “Bài tập có khó không?”, “Ở trường con và các bạn chơi thế nào, có ai bắt nạt con không?”...

Cha mẹ cần thường xuyên quan tâm, trò chuyện, giúp con mạnh dạn chia sẻ tâm tư tình cảm, đặc biệt là với những trẻ không giỏi diễn đạt, thường hồi hộp, lo lắng, căng thẳng, bất an mỗi khi đối diện người lớn.

Trong nhiều trường hợp, chỉ cần được cha mẹ lắng nghe câu chuyện và đồng hành cùng cảm xúc là trẻ đã đủ tự tin tìm kiếm giải pháp cho vấn đề của mình.

Khuyến khích và khen ngợi/Không phán xét gay gắt

Trẻ em phát triển nhờ sự quan tâm mang tính tích cực của người lớn. Trẻ cần được yêu thương và khen ngợi. Hãy sử dụng những từ ngữ mang tính khích lệ và khen ngợi với trẻ: “Ðúng rồi, rất tốt!”, “Bố/mẹ thích con làm như vậy. Bố/mẹ rất tự hào vì con”, “Con làm tốt lắm, đúng như vậy đấy!”, “Con làm tốt hơn rồi đấy, đúng là một ý tưởng hay”, “Con tiến bộ lắm, cứ như thế nhé!”.

Bên cạnh đó, khi trẻ nói về những lỗi lầm đã xảy ra hay những mong muốn mà cha mẹ cho rằng không phù hợp, thì cha mẹ đừng vội phản ứng, phán xét, hạ thấp con. Cha mẹ hãy là một người lớn biết trò chuyện với trẻ chứ đừng nói với trẻ theo kiểu rao giảng. Nếu cách nói chuyện của cha mẹ trở thành bài thuyết giảng một chiều, cằn nhằn và thích chỉ trích thì trẻ cảm thấy mình không được lắng nghe và có khoảng cách với cha mẹ nhiều hơn.