Phát huy quyền tham gia, cơ hội để trẻ em phát triển toàn diện

 

“Trẻ em hôm nay, thế giới ngày mai”, từ lâu, đó là thông điệp nhấn mạnh tầm quan trọng của công tác bảo vệ và chăm sóc trẻ em. Vì vậy, những năm qua, chúng ta đã dành nhiều cơ chế, chính sách quan tâm đặc biệt đến các vấn đề của trẻ em, đặc biệt là thúc đẩy quyền tham gia của trẻ em bằng nhiều việc làm thiết thực, tạo môi trường để trẻ em phát triển toàn diện.

 

Để trẻ em trở thành những công dân có trách nhiệm với đất nước và cộng đồng, đồng thời với việc phát hiện, đào tạo, phát huy các tiềm năng của mỗi đứa trẻ, cần khuyến khích trẻ lên tiếng về mọi vấn đề mà trẻ nhận thức được. Thực tế cho thấy, năng lực tham gia của trẻ, nếu được tạo điều kiện trên nguyên tắc tôn trọng, trẻ thường vượt lên trên sự đánh giá và mặc định của người lớn. Nhiều cơ hội để trẻ được phát triển toàn diện bắt đầu từ đây.

 

Trao đổi với chúng tôi tại Lễ phát động Tháng Hành động vì trẻ em, ông Lê Minh Sơn – Phó Giám đốc Sở LĐTBXH tỉnh Quảng Ninh cho biết: Để phát huy quyền tham gia của trẻ em, không thể không kể đến Diễn đàn trẻ em được tỉnh duy trì tổ chức hàng năm. Đây là một hoạt động thường niên, thúc đẩy quyền tham gia của trẻ em nhằm tham vấn ý kiến của trẻ em. Những kiến nghị và đề xuất của các em sẽ góp phần để nghiên cứu, hoạch định chính sách phát triển toàn diện trẻ em; xây dựng kế hoạch, chương trình, giải pháp thực hiện phù hợp và hiệu quả, thiết thực trên các mặt: phòng chống bạo lực trong học đường và gia đình; phòng chống xâm hại tình dục trẻ em; phòng chống hôn nhân cận huyết thống; vui chơi giải trí, tiếp cận thông tin không lành mạnh trên các mạng xã hội. Trong quá trình tham gia Diễn đàn, có thể thấy, nhiều trẻ đã bộc lộ được tư duy logic của mình, tham gia đặt câu hỏi, bày tỏ những vướng mắc, quan điểm của bản thân về các vấn đề mình gặp phải trong nhà trường cũng như ngoài xã hội. Ý kiến của các em đã được lãnh đạo tỉnh, sở, ban, ngành lắng nghe, giải đáp, xem xét để đưa vào những chương trình, kế hoạch cụ thể.

 

Bên cạnh Diễn đàn trẻ em, tỉnh còn tích cực tạo cơ hội cho trẻ em thực hiện quyền tham gia của mình thông qua các mô hình, hoạt động do chính các em khởi xướng.

 

Thông qua đó, đại diện tiếng nói của trẻ em sẽ bày tỏ ý kiến, nguyện vọng, trao đổi, đối thoại với đại diện Hội đồng nhân dân các cấp về các vấn đề liên quan đến trẻ em tại địa phương. Vì thế, từ năm 2016 đến nay, các kỳ họp cuối năm của Hội đồng nhân dân tỉnh đã mời 200 thanh thiếu nhi tiêu biểu của TP. Hạ Long, trong đó có thành viên của Hội đồng trẻ em, tham gia họp, tạo điều kiện cho thanh thiếu nhi thực hiện quyền của mình, đồng thời giúp các em hiểu rõ hơn về hoạt động của Hội đồng nhân dân và trách nhiệm của những đại biểu Hội đồng nhân dân đại diện cho nhân dân. Thông qua các mô hình, hoạt động do trẻ em khởi xướng, đã giúp các em tự tin, trưởng thành hơn về các kỹ năng xã hội, nâng cao hiểu biết xã hội và cộng đồng; biết đoàn kết, yêu thương, chia sẻ, có trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, nhà trường và xã hội.

 

Thời gian tới, tỉnh sẽ tiếp tục triển khai đồng bộ các giải pháp thúc đẩy quyền tham gia của trẻ em, đẩy mạnh các giải pháp giáo dục toàn diện trẻ em, xây dựng, củng cố môi trường sống an toàn, lành mạnh cho trẻ em. Cùng với đó, quan tâm chăm sóc trẻ em, đặc biệt là trẻ em khó khăn, có hoàn cảnh đặc biệt, hướng tới việc xây dựng thế hệ trẻ là chủ nhân tương lai của đất nước.

 Thúc đẩy quyền tham gia tạo đà cho trẻ em phát triển toàn diện

Trẻ em đang gặp các rào cản trong việc phát triển toàn diện vì nạn tảo hôn, phải tham gia lao động sớm, chưa được đáp ứng nhu cầu vật chất và tinh thần và bị bố mẹ bao bọc hoàn toàn từ việc ăn, học, học nghề, xin việc, lập gia đình đến việc chăm sóc con cái… Việc thực hiện quyền tham gia của trẻ em ở Việt Nam còn nhiều hạn chế so với các quyền khác. Các hoạt động thúc đẩy về quyền tham gia hướng tới phát triển toàn diện trẻ em còn nhỏ lẻ, phân tán, thiếu sự tham gia của trẻ em vùng sâu, vùng xa và các trẻ có hoàn cảnh đặc biệt. Trẻ em chưa thực sự tham gia vào quá trình ra quyết định về các vấn đề liên quan đến mình. Các mô hình thúc đẩy quyền tham gia của trẻ em cũng chỉ mới hình thành, chưa được đánh giá, nhân rộng và thiếu bền vững.

 

Theo bà Lê Huyền - Trưởng phòng Trẻ em - Bình đẳng giới( Sở LĐTBXH tỉnh Nghệ An): Có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc hạn chế về quyền tham gia, làm chậm quá trình phát triển toàn diện của trẻ em. Các em được giao quyền tự chủ hoàn toàn nhưng thiếu sự hướng dẫn thường xuyên nên phải tự đưa ra những quyết định vượt quá mức độ trưởng thành của mình, dẫn đến nguy cơ cao gặp phải các rủi ro. Trong các mối quan hệ bạn bè, đa phần cha mẹ luôn tìm cách can thiệp yêu cầu trẻ phải kết bạn với người này, không gần gũi với người kia, biến trẻ thành những búp bê thụ động, thiếu cá tính và sáng tạo. Những việc hệ trọng của trẻ em như học ở đâu, chọn nghề gì, hình thức giải trí nào thì hầu như trẻ ít khi được lựa chọn mà đều bị cha mẹ áp đặt. Trẻ em gái thường không được có ý kiến về những vấn đề trong gia đình, thậm chí có nơi các em đóng góp công sức vào thu nhập gia đình nhưng hầu hết vẫn không được tham gia vào quyết định sử dụng nguồn thu nhập đó.

 

Tương lai của trẻ em phụ thuộc vào suy nghĩ, nhận thức, thái độ của người lớn hôm nay. Cha mẹ và gia đình luôn giữ vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy quyền tham gia của trẻ em. Được làm quen với ý nghĩa của sự bình đẳng và tôn trọng, trẻ sẽ phát triển khả năng giao tiếp, học cách giải quyết vấn đề và ra quyết định một cách có trách nhiệm. Làm được điều đó, người lớn được chia sẻ gánh nặng công việc khi trẻ tham gia, từ đó, mối quan hệ giữa trẻ em và người lớn phát triển theo chiều hướng thuận lợi. Vì vậy, có thể nói, quyền tham gia của trẻ em phụ thuộc vào người lớn. Người lớn cần có trách nhiệm tạo điều kiện cho trẻ được phát triển, tăng mức độ tự tin, lòng tự trọng, có động cơ và hứng thú thực hiện công việc của mình để các em được phát triển toàn diện, đủ năng lực trở thành thế hệ chủ nhân tương lai của đất nước.