Phụ nữ luôn là đề tài bất tận cho cái đẹp

 

 

Y Phương đã chứng minh một cách thuyết phục phụ nữ luôn là đề tài bất tận cho cái đẹp. Phái đẹp bước vào tác phẩm của anh hồn nhiên, dung dị, đôn hậu, nhân ái, bao dung… Ít ai dám gọi phụ nữ là “phái yếu” khi chạm mắt vào bài thơ “Tựa” của anh: 

 

 

Với Y Phương, người phụ nữ mang thông điệp về cái đẹp. Vẻ đẹp của họ toàn diện từ hình thức đến nội tâm. Y Phương trân trọng miêu tả người phụ nữ từ nhan sắc đến phẩm hạnh: “Người phụ nữ Tày thể hiện vẻ đẹp trong hình ảnh đeo vòng bạc, dây xà tích, túi đựng trầu bằng thổ cẩm” (Kung fu người Co Xàu); đẹp một cách toàn diện: “Ngày ấy chị đẹp ngẩn người. Đẹp từ dép đẹp lên. Đẹp từ tóc chải lệch ngôi đẹp xuống”. “Người đẹp khóc đá cũng héo, nữa là người” (Tết anh cả)”… 

 

Văn hóa hóa dân gian Tày thường lấy hoa làm tiêu chí cho cái đẹp. Thừa kế vốn văn hóa dân gian, trên tinh thần sáng tạo, Y Phương đã vận dụng khéo léo lối tư duy lấy hoa làm chuẩn mực cho cái đẹp, sáng tạo tác phẩm theo cách riêng. Vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ là vẻ đẹp bất tử. Anh khéo léo gắn những loài hoa của núi rừng Việt Bắc với phụ nữ: “Hoa cháy đỏ miền rừng Phja Bjooc/ Dòng Khuổi Slao con gái tắm cùng trăng” (Lên Cao Bằng). Hoa mang biểu tượng cho tình yêu bất tử: “Sinh con rồi/ Tình yêu ta chưa sinh/ Sinh cháu rồi/ Tình yêu ta mới đến” (Bjooc bấu chiệt - Hoa bất tử)…

 

 

Tiêu chí về vẻ đẹp phụ nữ ở mỗi quốc gia có sự khác biệt, có khi lạ thường tùy theo sự chi phối của văn hóa của đất nước ấy. Đối với người Tày, quan niệm về phẩm chất đạo đức của người phụ nữ rất khắt khe, nhưng lại phù hợp với văn hóa, lối sống của “người đồng mình”. Theo đó, tiêu chí chọn vợ của người Tày phải là người phẩm hạnh, ngoan hiền, thật thà, chất phác. Điều đó không mâu thuẫn với quan niệm chọn người làm dâu kế thế tông đường, phụng sự tổ tiên của gia đình. Do đặc điểm làm ruộng nương, người Tày thường chọn những cô gái có thân hình nẩy nở, đôi chân to, chắc khỏe, người đậm đà “chân to thịt dày”, giỏi cuốc nương làm rẫy, giỏi việc cày cấy, khéo léo. Bài thơ “Em - cơn mưa rào - ngọn lửa” đã làm nổi bật hình ảnh độc đáo của người phụ nữ Tày hiền lành, chậm chạp: “Bằng đôi chân to khỏe/ Đạp qua bao đau khổ/ Đến với anh”. Sức mạnh “đội đá vá trời” của người phụ nữ được Y Phương khẳng định trong bài thơ “Mùa hoa” giàu vẻ đẹp phồn thực: “Mùa đàn bà/ Mặt đỏ phừng/ Thừa sức vác ông chồng/ Chạy phăm phăm lên núi”; “Cô gái đầu trần nghiêng nghiêng cơn mưa/ Áo bó sát, ngực căng núc ních” (Mưa)...

 

Y Phương đã xây dựng một hình ảnh độc đáo dựa trên hiện thực ngọn khói đốt đồng giữa thung lũng đá Cao Bằng: Em “Cầm ngọn khói dựng lên trời thẳng tắp”, hình tượng “Em” tượng trưng cho sự sống bất diệt, em làm nên hạnh phúc gia đình bằng đôi bàn tay tảo tần, vun thu vén khéo, em và chỉ có em mới làm được một việc rất khó “cầm ngọn khói”, em đang trả lời sự thách đố của thiên nhiên... Có thể nói, Y Phương là một người sinh ra để yêu, để làm thơ, để ca ngợi vẻ đẹp của đàn bà.

 

Với “một nửa thế giới”, Y Phương như đã sẵn có “con mắt thần” để cảm nhận đầy đủ những phẩm chất của người phụ nữ từ truyền thống đến hiện đại. Điều đó có căn nguyên từ tín ngưỡng thờ mẫu của người Việt, từ văn hóa độc đáo của “người đồng mình” và nhất là từ cách giáo dục của người mẹ Tày mà anh được tiếp nhận từ nhỏ. Y Phương kế thừa vốn dân gian truyền thống Mẹ Hoa - Nữ thần trông coi việc sinh sản đã đi vào sáng tác của các nhà thơ dân tộc Tày: “Bố Trời cười khà khà/ Khẽ nháy sang Mẹ Hoa/ Mẹ Hoa cầm quạt phất”. Cuộc đối thoại giữa Bố Trời và Mẹ Hoa cho thấy Y Phương đã phát triển tư tưởng Mẹ Hoa lên một tầm mới tôn vinh con người vốn là truyền thống đặc sắc trong văn hóa dân gian Tày: “Bố Trời nói/ Con là một hạt đất/ Mẹ Hoa nói/ Không/ Con là một hạt người/ Hãy để người đặt tên”. 

 

Người phụ nữ nói chung và người phụ nữ Tày hiện lên đậm đặc trong cảm xúc trân trọng của Y Phương. Người phụ nữ trong tác phẩm của Y Phương hiện thân cho cái đẹp, cho đức hy sinh. Họ vừa mang phẩm chất chung của phụ nữ Việt Nam “anh hùng, bất khuất, trung hậu, đảm đang”; vừa mang vẻ đẹp của phụ nữ dân tộc miền núi giàu bản sắc. Thái độ trân trọng người phụ nữ đã tạo nên phong cách văn chương Y Phương.