Tầm quan trọng của chủng ngừa não mô cầu và bạch hầu – uốn ván – ho gà trên thanh thiếu niên

Việc từng bước hạn chế sự lây lan của dịch bệnh Covid-19 đã cho thấy vai trò thiết yếu của vắc-xin trong việc kiểm soát và ngăn chặn sự lây lan của dịch bệnh, đồng thời hạn chế gánh nặng bệnh tật mà các bệnh truyền nhiễm mang lại. Trên thực tế, tiêm vắc-xin không chỉ quan trọng đối với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, mà còn là giải pháp bảo vệ sức khỏe cho mọi lứa tuổi.

Tại buổi tọa đàm, các chuyên gia đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tiêm chủng cho nhóm tuổi thanh thiếu niên. Tiêm phòng đúng lịch, đầy đủ các mũi tiêm được khuyến cáo giúp thiết lập hàng rào kháng thể, ngăn ngừa sự lây lan của bệnh. Tuy vậy, PGS.TS.BS Cao Hữu Nghĩa – Giảng viên Vi sinh & An toàn tiêm chủng, Viện Pasteur TP. HCM cho biết: “Nhiều phụ huynh chưa có nhận thức đầy đủ về việc tiêm chủng cho thanh thiếu niên, mà thường chỉ tập trung vào đối tượng trẻ nhỏ. Trên thực tế, tỷ lệ thanh thiếu niên chưa được tiêm phòng bệnh do nhiễm não mô cầu vẫn còn khá cao. Còn đối với các bệnh bạch hầu – uốn ván – ho gà, dù đã được tiêm chủng từ nhỏ, nhưng theo thời gian, kháng thể từ các mũi tiêm này sẽ giảm dần, không còn đủ khả năng bảo vệ cho trẻ.”

Bệnh do nhiễm não mô cầu có thể lâm sàng thường gặp nhất là viêm màng não. Bệnh tiến triển rất nhanh, với những biểu hiện khó phát hiện trong giai đoạn mới nhiễm. Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm, thậm chí gây tử vong chỉ trong 24 giờ. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC Hoa Kỳ), trẻ em dưới 5 tuổi và thanh thiếu niên là đối tượng mắc bệnh do vi khuẩn N. meningitidis (vi khuẩn não mô cầu) xâm lấn cao nhất, với khoảng 1,2 triệu trường hợp xảy ra trên toàn thế giới mỗi năm. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ngay cả khi được chẩn đoán và điều trị đầy đủ, bệnh do nhiễm não mô cầu vẫn có tỷ lệ tử vong trung bình khoảng 10%, thường xảy ra trong vòng 24-48 giờ. Tỷ lệ tử vong của bệnh có thể lên đến 50% nếu không được điều trị kịp thời. Nếu may mắn sống sót, sẽ có khoảng 10-20% bệnh nhân vẫn phải chịu những di chứng nặng nề của bệnh như tổn thương não, điếc, tàn tật. Điều này làm ảnh hưởng nghiêm trọng về chất lượng sống, gánh nặng kinh tế không những đối với cá nhân mà còn với gia đình và tương lai của người bệnh.

Một lý do khác để các bậc phụ huynh cần quan tâm phòng ngừa bệnh cho thanh thiếu niên, theo TS. BS Nguyễn An Nghĩa – Giảng viên Bộ môn Nhi, Đại học Y Dược TP. HCM; Phó khoa Nhiễm - Thần kinh, Bệnh viện Nhi Đồng 1: "Bệnh do nhiễm não mô cầu, bạch hầu, uốn ván, ho gà có thể gặp ở bất kỳ độ tuổi nào. Đối với bệnh do nhiễm não mô cầu, bạch hầu, ho gà, thanh thiếu niên là đối tượng có nguy cơ lây nhiễm cao khi tham gia nhiều hoạt động giao tiếp xã hội. Đồng thời, nhóm tuổi này còn có thể mang nguồn bệnh lây nhiễm cho trẻ nhỏ hoặc người lớn tuổi ở nhà. Việc chủng ngừa cho thanh thiếu niên không chỉ giúp bảo vệ bản thân trẻ, mà còn góp phần bảo vệ mọi người xung quanh.”

Ngoài bệnh do nhiễm não mô cầu, việc tiêm vắc-xin ngừa bạch hầu - uốn ván - ho gà cho thanh thiếu niên cũng rất quan trọng. Dù đã được chủng ngừa đầy đủ trong 2 năm đầu đời, khi trẻ bước vào độ tuổi này, kháng thể ngừa bạch hầu – uốn ván – ho gà đã giảm đáng kể. Trong năm 2019 - 2020, dịch bạch hầu đã bùng phát ở Tây Nguyên, khiến hàng nghìn người phải cách ly, hàng trăm người mắc bệnh và nhiều trường hợp tử vong. Đa số các ca mắc là thanh thiếu niên và người lớn chưa chủng ngừa hoặc chưa được chủng ngừa đầy đủ.

Bên cạnh đó, thanh thiếu niên và người lớn nếu nhiễm vi khuẩn ho gà nhưng không được phát hiện hoặc không được điều trị sẽ trở thành “nguồn lây” bệnh trong cộng đồng. Việc lây bệnh ho gà cho trẻ nhỏ chưa đủ tuổi tiêm vắc-xin (< 6-8 tuần tuổi) là vô cùng nguy hiểm, bởi trẻ ở độ tuổi này nếu nhiễm ho gà, thường diễn tiến nặng hơn và có tỷ lệ tử vong cao hơn những nhóm tuổi khác. Một nghiên cứu đã ghi nhận, tỷ lệ lây nhiễm ho gà cho trẻ nhỏ từ anh em trong nhà là 16%.

Hiện nay, bệnh do nhiễm não mô cầu đã có vắc-xin phòng bệnh. Tại Việt Nam, vắc-xin não mô cầu có 2 loại. Loại thứ nhất là vắc-xin não mô cầu BC gồm 2 nhóm huyết thanh B và C, phác đồ tiêm 2 liều, khoảng cách tối thiểu giữa 2 liều từ 6-8 tuần. Loại thứ hai là vắc-xin não mô cầu tứ giá cộng hợp 4 nhóm huyết thanh A, C, Y và W-135, tiêm 1 liều cho thanh thiếu niên và có thể tiêm một liều nhắc lại cho người từ 15 đến 55 tuổi, nếu liều vắc-xin trước được tiêm trước đó ít nhất 4 năm.

Trong khi đó, việc tiêm vắc-xin ngừa bạch hầu - uốn ván - ho gà cần được thực hiện suốt đời, tiêm nhắc mỗi 10 năm 1 lần để duy trì kháng thể phòng bệnh. CDC Hoa Kỳ và Hội Y học Dự phòng Việt Nam đã khuyến cáo tiêm mũi nhắc này cho trẻ từ 4 tuổi trở lên. Mũi tiêm nhắc bạch hầu – uốn ván – ho gà đã được triển khai tại nhiều quốc gia trên thế giới, tạo miễn dịch cộng đồng, giúp ngăn chặn sự xuất hiện và lây lan dịch bệnh.