Thơm mãi mùi bánh khúc Tết quê

Ðêm 29, rạng ngày 30, tiếng lợn kêu, tiếng giã giò thì thụp suốt buổi sáng. Tiếng dao băm băm, chặt chặt hứa hẹn những bữa cỗ Tết ngon miệng cho lũ nhóc chúng tôi.

Lạ thay, những âm thanh nhộn nhịp, hối hả, ồn ã của sáng 30 bỗng như chùng lại và yên ả hẳn khi trời đã sang chiều. Lúc này, không khí trong mỗi ngôi nhà chợt trở nên trang nghiêm đến mức có thể nghe rõ tiếng lửa reo tí tách từ đám lá bưởi, lá cây hồng xiêm bà đã quét gọn lại nơi đầu ngõ. Những làn khói thơm theo gió luồn qua khung cửa len lỏi khắp cả mấy gian nhà. Mùi thơm hăng hắc, dìu dịu của lá bưởi đã chắt chiu cả nhựa sống, ủ lại cả nắng gió mùa đông quyện với làn khói hương trên bàn thờ đã bày mâm ngũ quả, bánh mứt kẹo. Lúc này, ông tôi thường ngồi trầm ngâm hàng giờ. Ông bảo: “Làn khói thơm bay khắp nhà là để đón các cụ tiên tổ nhà mình về ăn Tết”.

Tôi lơ mơ cảm nhận được sự thiêng liêng ấy qua từng cử chỉ kính cẩn của mẹ khi chọn từng chiếc bánh chưng vuông vức, từng chiếc bánh khúc xinh xắn xếp vào một chiếc đĩa to đặt lên bàn thờ. Mẹ vừa làm vừa thủ thỉ: “Ngày xưa, làng mình đã có truyền thống làm bánh khúc vào ngày Tết. Các cụ kể rằng, năm ấy trời làm lụt lội, mất mùa, cả làng chẳng kiếm đâu ra gạo nếp để làm bánh chưng. Vậy là đành phải lấy một phần thóc nếp dành làm giống cho mùa sau làm bánh. Nhưng số thóc ấy đem xay giã cũng chẳng đủ cho mỗi nhà có một chiếc bánh chưng cúng tổ tiên. Loay hoay đến tận chiều ngày áp Tết, một cụ già trong làng mới chợt nhớ ra, ngoài đồng vẫn còn một loài cây, có thể kết hợp với gạo nếp đem làm bánh, đó là rau khúc…”.

Giống như những loài cây dại mọc tự nhiên, không cần gieo trồng, trong tiết trời lạnh giá, rau khúc vẫn ào ào đội đất nhú lên. Chỉ cần thoang thoảng màn mưa xuân giăng phủ hôm trước là hôm sau cả cánh đồng ngút ngàn rau khúc. Những cây rau khúc nhỏ phủ một lớp lông trắng mịn ngậm mưa lấp lánh như dát bạc có một vị thơm hăng hắc thật đặc biệt.

Cũng lá dong (có thể là lá chuối đem hơ cho mềm) để gói, cũng gạo tẻ trộn gạo nếp xay nhuyễn, cũng thịt mỡ phi hành củ thơm lựng, béo ngậy... những ai đã từng ăn bánh khúc quê tôi chắc chắn sẽ chẳng thể nào quên. Ðôi bàn tay chăm chỉ, khéo léo của những người mẹ, người bà cẩn thận luộc rau khúc thật nhừ, đem giã nhỏ rồi ngào với bột gạo thật mịn làm nên chiếc bánh rất đặc biệt. Mỗi chiếc bánh nhỏ xinh ấy như gói cả sự tảo tần, cả tâm thành của người quê để tưởng nhớ đến tổ tiên, đến những ngày thiếu thốn đã xa...

Chiều tối 30, cả nhà mặc quần áo đẹp, đứng sắp hàng từ già đến trẻ trước bàn thờ. Ông tôi cung kính khấn mời tổ tiên về dự bữa cơm tất niên cùng với cháu con. Trong làn khói trầm hương nghi ngút, những chiếc bánh khúc cùng với bánh chưng luôn có một vị trí trang trọng trên ban thờ của mỗi gia đình. Cho đến tận bây giờ, tôi vẫn nhớ như in gương mặt hân hoan, vui sướng của lũ trẻ khi chia nhau từng miếng bánh khúc nhỏ, vừa ăn vừa cảm nhận được cái Tết đang đến thật gần. Và trong ký ức của mình, tôi vẫn thấy thơm mãi mùi bánh khúc, nó như minh chứng cho sự trường tồn của tình quê, tình đất, tình người.