Ứng xử văn hóa, phòng chống bạo lực trẻ em trong gia đình

 

Trẻ em có quyền được bảo vệ và nuôi dưỡng để phát triển toàn diện nhưng lại là đối tượng dễ bị bạo hành nhất, đặc biệt trong gia đình. Theo đó, trong thực tế, một bộ phận gia đình chưa nhận thức đầy đủ về vai trò, trách nhiệm quan trọng của gia đình với việc nuôi dạy, bảo vệ, chăm sóc trẻ em.

 

Xuất phát từ tâm lý kỳ vọng quá cao ở trẻ để mong trẻ sau này học giỏi thành tài dẫn đến việc cha mẹ thường xuyên thúc ép con học; đứa trẻ bị đôn đốc, thúc giục, răn đe… bằng nhiều cách, biện pháp nhẹ cho đến nặng. Thay vì hướng dẫn và rèn luyện cho trẻ tự học, đưa trẻ vào nề nếp thì cha mẹ lại căng thẳng, bất lực sử dụng những lời chì chiết, nhiếc mắng và cả sử dụng vũ lực để ép trẻ phải học và học. 

 

Nhiều bậc cha mẹ luôn nhìn thấy ở trẻ chỉ là những thiếu sót, lỗi lầm, ứng xử thiếu tôn trọng trẻ, luôn chê bai, quở mắng, trách phạt làm tổn thương tình cảm ở trẻ, từ đó trẻ luôn sống trong mặc cảm, tự ti hoặc ngang ngược, bất chấp. Đứa trẻ luôn cảm thấy cô đơn, thiếu thốn tình cảm; người lớn cho rằng trẻ không chịu học, không tương xứng với sự lo lắng của cha mẹ khi cung phụng vật chất vô điều kiện với trẻ, là phụ lòng cha mẹ, từ đó ra sức xúc phạm và bạo hành trẻ. Sự phiến diện trong giáo dục, đặt nặng vấn đề giáo dục trí lực, coi nhẹ việc giáo dục về hành vi, phẩm chất, nhân cách của trẻ khiến cha mẹ cư xử bạo hành với trẻ cũng đồng nghĩa với việc xem nhẹ cảm xúc, tình cảm của trẻ. 

 

Trẻ sống trong môi trường gia đình không tốt, tâm tính của trẻ cũng thất thường, dễ ương ngạnh và nổi nóng, bộp chộp, thiếu suy nghĩ... Khi đến trường, trẻ đem theo những hành vi xấu đến lớp, không tuân thủ kỷ luật trường, thiếu tôn kính thầy cô giáo…, từ đó có thái độ bướng bỉnh, buông thả trong học tập nên ảnh hưởng đến năng lực học hành.

 

Những trận đòn roi thường xuyên từ bé dễ dàng ăn hằn trong đầu đứa trẻ, khiến chúng sống nhút nhát, bỏ cuộc trước khó khăn, thử thách, dễ bị kẻ xấu lôi kéo, dụ dỗ khi lớn lên. Những đứa trẻ được giáo dục bằng đòn roi, bằng bạo hành thường chai lì cảm xúc, là đối tượng rất dễ trở thành kẻ xấu, dùng bạo lực để giải quyết mâu thuẫn mỗi khi cần.

 

Theo số liệu thống kê từ đường dây nóng của Cục Bảo vệ, chăm sóc trẻ em (Bộ LĐTBXH) cho thấy, sự xâm hại và bạo lực đối với trẻ em trong gia đình tăng gấp 3 lần. Sự gia tăng vụ việc trẻ bị bạo hành đã gióng lên tiếng chuông cảnh báo cho các bậc cha mẹ nói riêng, ý thức, trách nhiệm của người lớn nói chung trong việc bảo vệ con trẻ trước nạn bạo hành. 

 

Theo nhiều ý kiến phân tích, tình trạng bạo lực và xâm hại trẻ em trong gia đình xuất phát từ nhiều nguyên nhân. Trong đó, có sự suy thoái về đạo đức, lối sống của một số thành viên trong gia đình; một bộ phận các gia đình tập trung cho làm ăn kinh tế quá mức dẫn đến tình trạng sao nhãng, không quan tâm, chăm sóc, giáo dục trẻ em mà giao phó cho nhà trường. Nhiều gia đình có hoàn cảnh khó khăn; cha mẹ ly hôn, ly thân; bạo lực gia đình, bất bình đẳng giới trong gia đình có diễn biến phức tạp... Trong khi đó, đối tượng trẻ em bị xâm hại rất đa dạng; hành vi biểu hiện dưới nhiều hình thức và mức độ khác nhau.

 

Ở những nơi con trẻ thường xuyên phải chứng kiến những “hình ảnh”, “sự việc” không đẹp đó, ắt chúng hoặc bị khủng hoảng tâm lý “đòn roi”, lệch lạc trong suy nghĩ dẫn đến lệch lạc trong hành động, có xu hướng áp dụng các hành vi bạo lực đối với người khác trong tương lai, dễ bị rơi vào khủng hoảng tâm sinh lý, hoặc thu mình, rồi dẫn đến có những hành vi lệch chuẩn trong tương lai.

 

 

Tuy nhiên, hiệu quả của việc thực thi pháp luật và các mô hình phòng, chống bạo lực chưa được đánh giá một cách khách quan, tồn tại những khoảng cách giữa lý thuyết và thực tế thực hiện. Vẫn còn những khoảng trống, điểm mờ pháp lý trong nỗ lực đưa ra ánh sáng những hành vi bạo hành thể xác và tinh thần trẻ em. Kiến thức và nhận thức pháp luật về bạo lực gia đình của cha mẹ vẫn còn hạn chế, lệch lạc. Yếu tố cốt lõi của vấn đề này là do bạo lực trẻ em trong gia đình vẫn bị coi là vấn đề riêng tư, là chuyện trong nhà "đóng cửa bảo nhau", xã hội không nên can thiệp; coi hành vi “uốn nắn” bằng bạo lực là đương nhiên, có thể chấp nhận được kiểu biện hộ "yêu cho roi cho vọt ".

 

Phòng chống bạo lực trẻ em trong gia đình cần thiết đẩy mạnh tuyên truyền giáo dục đạo đức, lối sống, xây dựng nhân cách. Từng bước triển khai thí điểm bộ tiêu chí ứng xử trong gia đình, xây dựng gia đình no ấm, tiến bộ, hạnh phúc, trong đó nhấn mạnh đến trách nhiệm, vai trò của gia đình, của ông, bà, cha, mẹ và các thành viên khác trong việc chăm sóc, bảo vệ trẻ em. Cùng với đó, mỗi bậc cha mẹ không chỉ quan tâm, chăm sóc mà còn phải tôn trọng, hiểu đúng về con trẻ để việc giáo dục đúng, đạt hiệu quả. Cụ thể là, phải tạo được sự gần gũi, thân mật, tin tưởng ở con trẻ, để con trẻ coi mình là những người bạn lớn mà chia sẻ tâm tư, tình cảm, diễn biến tâm lý bên trong, từ đó cha mẹ, ông bà có thể hiểu được các mối quan hệ, khát vọng, cảm xúc, suy nghĩ, nguyện vọng, mong muốn, sở thích, lo lắng, niềm vui, nỗi buồn của con trẻ.