Bùng nổ trào lưu "dạy con ngược"

Đó là một khuya tháng 6, trong căn hộ ở Thượng Hải, con trai 5 tuổi của Jin mải mê xem phim hoạt hình Paw Patrol. Người mẹ dùng nhiều cách mà chỉ khiến thằng bé càng la hét, khóc to hơn.

Với phương pháp chồng đưa ra "fan xiang yu er" hay "nuôi dạy con ngược", cô phát lại tập phim. "Nếu thằng bé muốn xem, tôi sẽ cho xem thỏa thích" Jin nói.

Sau hơn một giờ đồng hồ, sự phấn khích của cậu bé dần giảm bớt. Đến nửa đêm, cậu buồn chán và cứ mỗi lúc mắt díp lại và 2h sáng thì không thể mở nổi mắt. Jin yêu cầu con thực hiện một lời hứa trước khi tắt, đó là đến giờ ngủ phải ngủ.

"Đã ba tháng, thằng bé vẫn nhớ đêm đó", cô nói.

Trên khắp các mạng xã hội Trung Quốc, phương pháp "nuôi dạy ngược" đang bùng nổ. Các phụ huynh trẻ từ bỏ phương pháp kỷ luật truyền thống, thay vào đó áp dụng một phương pháp thúc đẩy hành vi xấu của con lên tối đa, từ đó dạy con bài học.

Các video xoay quanh chủ đề này thu hút đông đảo người xem, đó là hình ảnh đứa trẻ ăn vạ trên sàn mà cha mẹ mặc kệ. Nếu đứa trẻ ném đồ chơi, cha mẹ cũng ném những thứ khác. Thậm chí có những gia đình áp dụng cách này đến cực đoan, cho con nghỉ học để chơi điện tử thỏa thích.

Một ví dụ điển hình là video dài 7 phút trên Douyin quay cảnh một người mẹ và con gái hơn 2 tuổi ra ngoài chơi lúc 2h30 sáng. Con cô nhất quyền đòi đi và người mẹ đồng ý, nhưng bắt con hứa sẽ đi đến khi mặt trời mọc. Lúc đầu, cô bé rất hào hứng. Đến gần 5h sáng, cô bé nói lí nhí mệt, muốn về nhà ngủ, nhưng mẹ từ chối.

Đoạn video không tiết lộ thời điểm hai mẹ con về nhà, song đã lan truyền trên Weibo, thu hút hơn 5 triệu lượt xem. Mạng xã hội bùng nổ ý kiến tranh luận. Một số khen ngợi người mẹ bình tĩnh. "Cô ấy thật kiên nhẫn. Nếu là tôi đã không thể cứng rắn được trước con mình", một người dùng viết.

Tuy nhiên, những người khác lập luận phương pháp này cực đoan. "Người mẹ không nghĩ xem liệu một đứa bé có thể hiểu 'cho đến khi mặt trời mọc' là gì không?" một người khác viết.

Chuyên gia tâm lý trị liệu gia đình Jiang Lingling nói rằng cách nuôi dạy con cái ngược lại có những điểm tương đồng với cách truyền thống ở chỗ cả hai đều là cha mẹ nắm quyền. "Người mẹ đồng ý cho con gái ra ngoài nhưng quyền quyết định khi nào quay lại vẫn nằm trong tay mẹ", Jiang nói.

Chuyên gia tâm lý Si Yamei cũng có chung quan điểm. Cô cho biết mục đích thực sự của "nuôi dạy ngược" vẫn là khiến trẻ không dám cư xử sai trái nữa. "Nhưng đối với trẻ em, đặc biệt là những em bé, điều đó thực sự có hại", cô nói.

Si Yamei biết đến cụm từ này khi các bậc phụ huynh trẻ đến gặp cô thảo luận về chủ đề này. Tuy nhiên, trong những trường hợp thực tế, Si tin mục tiêu của việc nuôi dạy con cái là hướng dẫn trẻ phát triển lành mạnh và tự suy nghĩ theo hướng tích cực, giúp chúng thích nghi tốt hơn với xã hội.

Các bậc cha mẹ sinh sau năm 1990 khác với các thế hệ cũ do đời sống vật chất được cải thiện. "Thế hệ cha mẹ sau những năm 90 được bảo bọc, chưa trải qua khó khăn và bản thân vẫn còn là những đứa trẻ. Họ thực sự đang đối xử với trẻ em giống như cách mà bất kỳ đứa trẻ nào cũng làm, tức như một phương tiện để trả đũa", Si Yamei nói.

Đối với một số cha mẹ, "nuôi dạy ngược" là cách cuối cùng. Vào tháng 11/2022, mẹ của một học sinh lớp 3 chia sẻ trên Xiaohongshu cho con trai nghỉ học một tuần, dành hoàn toàn cho đam mê điện tử.

"Chúng tôi bất lực trước chứng nghiện điện tử của con. Những nỗ lực trước đây, từ những cuộc trò chuyện chân thành thậm chí đòn roi, đều không thể kéo dài quá hai ngày," cô viết.

Đó là khi cô tìm đến nuôi dạy con ngược. Người mẹ đưa ra quy tắc nghiêm ngặt: con chơi 16 tiếng mỗi ngày và viết một bản báo cáo 200 chữ mỗi khi thua. Đẩy ranh giới lên cao, người mẹ còn thuê một game thủ chuyên nghiệp để cho con thua thảm. "Cách đó đơn giản là để thằng bé thử mọi thứ dựa trên mong muốn bên trong", cô nói.

Cai Dan, Giám đốc điều hành của Trung tâm Nghiên cứu Gia đình và Phát triển Trẻ em tại Đại học Sư phạm Thượng Hải, cho biết phương pháp nuôi dạy con ngược có khả năng giáo dục trẻ hiệu quả. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh để phương pháp này thành công, cha mẹ phải thực sự tin tưởng và hỗ trợ con trong suốt quá trình.

"Nếu động cơ là để trừng phạt trẻ một cách có chủ ý, chẳng hạn như khiến chúng bị cảm lạnh hoặc bị thương, hoàn toàn không thể chấp nhận được", ông nói.

Cai giải thích nguyên tắc cơ bản của phương pháp nuôi dạy con ngược có những điểm tương đồng với liệu pháp tâm lý lũ lụt và liệu pháp ác cảm. Liệu pháp ngập lụt liên quan đến việc khiến các cá nhân phải đối mặt với nỗi sợ hãi của họ ở cường độ cao trong thời gian dài. Liệu pháp ác cảm đòi hỏi liên tục liên kết hành vi không mong muốn với hậu quả tiêu cực.

Nhưng các chuyên gia cảnh báo rằng những liệu pháp như vậy cần có sự hướng dẫn từ chuyên gia. "Điều quan trọng là phải đánh giá liệu cách này mang lại lợi ích giáo dục cho trẻ hay gây hại. Nếu một đứa trẻ không được trang bị tâm lý để xử lý liệu pháp như vậy, nó có thể gây ra những hậu quả tiêu cực hơn", Cai nói.

Cai nhấn mạnh thêm rằng những bậc cha mẹ 9X thường là con một trong gia đình và do đó phải tự học các kỹ năng làm cha mẹ. Một mặt, họ mong muốn khắc phục những thách thức gặp phải trong quá trình lớn lên của mình, nhưng mặt khác e ngại đối mặt với những thách thức mới.

Theo Cai, các thế hệ trước có cách nuôi dạy con rõ ràng và thẳng thắn: học hành chăm chỉ và vào trường tốt. Tuy nhiên, bối cảnh hiện tại mang đến cho phụ huynh nhiều sự lựa chọn, như trường công lập, trường tư thục, trường quốc tế.

"Sự phong phú của các lựa chọn này dẫn đến sự do dự, không chắc chắn và sợ bỏ lỡ những cơ hội quan trọng có khả năng gây nguy hiểm cho tương lai của con cái", Cai nói.