Ngăn chặn và hướng tới không có ca tử vong mẹ trong cộng đồng dân tộc ít người tại những vùng khó khăn ở Việt Nam

Trong nhiều thập kỷ qua, các hệ thống chăm sóc sức khỏe trên thế giới đã đạt được nhiều tiến bộ trong việc tăng cường khả năng tiếp cận và chất lượng chăm sóc sức khỏe sinh sản và sức khỏe tình dục. Việt Nam đã có rất nhiều nỗ lực nâng cao sức khỏe sinh sản và sức khỏe tình dục cho toàn dân, tuy nhiên vẫn còn có sự chênh lệch giữa các nhóm dân cư khác nhau.

Trước thực tế này, UNFPA đã thực hiện Dự án “Không để ai bị bỏ lại phía sau: Các can thiệp đổi mới sáng tạo nhằm giảm tình trạng tử vong mẹ tại các vùng dân tộc ít người ở Việt Nam”, nhằm hỗ trợ Chính phủ Việt Nam giảm tử vong mẹ ở các nhóm dân tộc ít người (tại các tỉnh Bắc Cạn, Lai Châu, Sơn La, Đắc Nông, Kon Tum và Gia Lai). Dự án nhận tài trợ từ Viện Nghiên cứu Quản lý Phát triển bền vững (MSD) với tổng số tiền là US$1,2 triệu và từ UNFPA là US$820.000.

Với sự hỗ trợ kỹ thuật của UNFPA và Bộ Y tế, các can thiệp và hoạt động của dự án đã bước đầu đem lại những tác động tích cực trong việc cung cấp các dịch vụ y tế có chất lượng và nâng cao nhận thức làm mẹ an toàn cho phụ nữ các dân tộc ít người tại các xã trọng điểm. Đây là một trong những kết luận của chuyến đi đánh giá thực địa tại xã De Ar, huyện Mang Yang, tỉnh Gia Lai của UNFPA, Bộ Y Tế và MSD cuối tháng 3 vừa qua.

Gặp gỡ và chuyện trò với một người phụ nữ Ba Na, cô Hnhach, một trong 2 cô đỡ thôn bản của xã De Ar. Cô chia sẻ: “Làm cô đỡ thôn bản vất vả lắm, nhưng em luôn sẵn sàng đi đỡ đẻ. Em cảm thấy mình đã giúp được bà con. Trong năm 2022, em đã đỡ được 24 ca đẻ tại nhà. Ở đây, phần lớn người dân tộc Ba Na không muốn sinh ở bệnh viện. Họ cảm thấy xấu hổ khi sinh trước người lạ. Phong tục của người Ba Na là người phụ nữ sinh con tại nhà và ở một cái chòi bên ngoài. Hơn nữa, đi bệnh viện xa lắm, họ không có tiền mua xăng để đi lại và trang trải cho các dịch vụ chăm sóc. Đó cũng là những khó khăn cản trở người phụ nụ đi khám thai và đến bệnh viện để sinh con.”

Hnhack là một trong số ít cô đỡ thôn bản và nhân viên y tế ở Gia Lai được tham dự tập huấn do Dự án thực hiện nhằm nâng cao năng lực về chăm sóc sức khỏe bà mẹ và kế hoạch hóa gia đình cũng như nâng cao kỹ năng truyền thông thay đổi hành vi. Tuy nhiên, Hnhack khẳng định rằng để thay đổi được những thói quen, tập quán sinh đẻ tại nhà của đồng bào dân tộc ít người, hoạt động truyền thông cần phải được thiết kế để thay đổi hành vi không chỉ những người phụ nữ đang mang thai mà còn cả chồng họ, mẹ chồng của họ, chính quyền thôn, xã và những người có ảnh hưởng trong thôn như già làng.

Điều này cũng được Trưởng Trạm y tế xã De Ar, cô Lê Thị Nguyệt đồng tình. Xã De Ar có 4.800 dân, có 7 thôn nhưng chỉ có 2 cô đỡ thôn bản và 5 nhân viên y tế. Cô Lê Thị Nguyệt cho biết: “Tại xã De Ar, có hơn 100 ca sinh con trong năm 2022 và gần 90% ca là sinh tại nhà. Chỉ một nửa trong số họ đi khám thai. Chúng tôi thực sự cần được đào tạo thêm cô đỡ thôn bản và nhận thêm dụng cụ, trang thiết bị y tế cũng như tài liệu truyền thông để hỗ trợ công việc”.

Tại Bệnh viện đa khoa Gia Lai, ông Lê Đức Thọ, Phó Trưởng Khoa sản cho biết, phần lớn phụ nữ dân tộc đến bệnh viện đẻ khi có biến chứng. “Tỷ lệ phụ nữ dân tộc ít người đi khám thai rất thấp. Họ chỉ đến bệnh viện khi họ có vấn đề. Tương tự tỷ lệ sử dụng các biện pháp tránh thai của đồng bào dân tộc ít người cũng rất thấp, vì thế họ có rất nhiều con” – ông Thọ cho hay.

Đánh giá báo cáo sự hỗ trợ của UNFPA và MSD, Phó Chủ Tịch tỉnh Gia Lai bà Nguyễn Thị Thanh Lịch cho biết: “Các can thiệp của dự án đã bước đầu cải thiện chất lượng các dịch vụ tại các cơ sở y tế thông qua hỗ trợ các trang thiết bị y tế và đồng thời hỗ trợ nâng cao nhân thức của người dân về làm mẹ an toàn thông qua các hoạt động truyền thông thay đổi hành vi. Tuy nhiên, chúng tôi mong muốn được dự án tiếp tục hỗ trợ để có thể đáp ứng tốt hơn nhu cầu của đồng bào các dân tộc ít người”.

Cô Jennifer Cox, Tổng Giám đốc MSD Việt Nam nhấn mạnh: “Thông qua sáng kiến MSD vì bà mẹ, MSD Việt Nam hoạt động để giúp tạo ra một thế giới nơi không có phụ nữ nào phải tử vong trong khi sinh nở. Chúng tôi hy vọng tiếp tục duy trì phối hợp chặt chẽ với các chuyên gia địa phương, Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc và Bộ Y tế hỗ trợ phụ nữ các dân tộc ít người tại Việt Nam trong hành trình sức khỏe sinh sản của họ”.

Chỉ còn 7 năm nữa là đến năm 2030, khi các quốc gia trên thế giới cam kết sẽ đạt được các Mục tiêu Phát triển Bền vững. Các tiến bộ về sức khỏe bà mẹ trên thế giới hiện đang bị chững lại, đặc biệt sau 3 năm đại dịch Covid-19. UNFPA tiếp tục cộng tác với Chính phủ Việt Nam, MSD và các đối tác khác để thúc đẩy tiến trình này nhằm hướng tới không có ca tử vong mẹ khi có thể phòng ngừa được, không có nhu cầu về kế hoạch hóa gia đình nào không được đáp ứng.