Phụ nữ dân tộc thiểu số: Thiệt thòi và dễ bị tổn thương

 

Những thông tin trên được đưa ra tại Hội thảo công bố kết quả khảo sát về tình hình kinh tế - xã hội của 53 dân tộc thiểu số tại Việt Nam qua lăng kính giới. Hội thảo do Ủy Ban dân tộc (UBDT), Đại sứ quán Ireland tại Việt Nam và Cơ quan Liên hợp quốc về bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ (UN Women) tổ chức ngày 21/11 tại Hà Nội. 

Khoảng cách giới còn lớn và tồn tại dai dẳng

Cho đến nay, điều tra kinh tế - xã hội 53 dân tộc thiểu số ở Việt Nam năm 2015 là khảo sát lớn nhất của quốc gia về các nhóm dân tộc thiểu số do Tổng cục thống kê thực hiện. Vùng dân tộc thiểu số và miền núi (DTTS&MN) chiếm gần ba phần tư diện tích tự nhiên của cả nước, có vị trí chiến lược đặc biệt quan trọng về kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh và là địa bàn cư trú chủ yếu của 53 dân tộc thiểu số (DTTS) với 13,38 triệu người, chiếm 14,52% dân số cả nước. Tuy nhiên, vùng DTTS&MN vẫn là vùng khó khăn nhất, địa hình hiểm trở, chia cắt phức tạp, thường xuyên bị ảnh hưởng của thiên tai, tỷ lệ đói nghèo cao hơn nhiều lần so với bình quân chung cả nước. Trong những năm qua, Việt Nam đã có nhiều chủ trương, chính sách hỗ trợ phát triển vùng DTTS&MN trên nhiều lĩnh vực và địa bàn, tuy nhiên vẫn chưa đáp ứng xu thế phát triển và việc thực hiện chính sách còn bộc lộ nhiều khó khăn, hạn chế.

Kết quả phân tích số liệu từ cuộc kết quả khảo sát quốc gia năm 2015 về tình hình kinh tế xã hội của 53 dân tộc tại Việt Nam cho thấy khoảng cách giới trong các nhóm DTTS và giữa các nhóm DTTS với dân tộc Kinh còn lớn và tồn tại dai dẳng trong nhiều lĩnh vực kinh tế-xã hội và phụ nữ DTTS còn là nhóm bị thiệt thòi và dễ bị tổn thương. 

Các nhóm DTTS bị bất lợi so với nhóm dân đa số về giáo dục và việc làm, khả năng chuyển đổi nơi ở, chỗ làm, tiếp cận các dịch vụ tài chính, các nguồn lực sản xuất như đất đai, tiếp cận thị trường do bị gắn với khuôn mẫu cũng như các rào cản văn hóa khác. Tuy nhiên, trong thực tế, các vấn đề giới trong vùng dân tộc thiểu số chưa được phân tích một cách hệ thống, điều này gây cản trở cho việc xây dựng, thực hiện, giám sát các chính sách, chương trình phát triển vùng DTTS&MN một cách bền vững, đáp ứng được nhu cầu phát triển thực sự của phụ nữ và nam giới các dân tộc Việt Nam.

Xây dựng chính sách đặc thù hỗ trợ hoạt động bình đẳng giới

Theo thống kê, các nhóm DTTS có tỷ lệ tảo hôn trung bình là 26,6% (trong khi ở người Kinh tỷ lệ này chỉ 1,48%) trong đó có 40/53 DTTS có tỷ lệ tảo hôn từ 20% trở lên. Nữ có tỷ lệ tảo hôn cao hơn nam giới DTTS. Điều đáng lo ngại là ở độ tuổi dưới 16, trẻ em nữ DTTS kết hôn cao gấp 3,4 lần trẻ em nam (685 em trai và 2.306 em gái).

 

Phụ nữ và trẻ em gái DTTS không chỉ chịu thiệt thòi trong gia đình, xã hội, các điều kiện cơ bản của cuộc sống trên cơ sở những quan niệm lạc hậu mang tính định kiến giới mà còn phải cam chịu bạo lực trên cơ sở giới. Cơ cấu việc làm của người DTTS vẫn khá lạc hậu, phần lớn gắn với nông nghiệp và lâm nghiệp. Hầu hết người DTTS làm việc và họ chấp nhận công việc nặng nhọc, thu nhập thấp. Các nhóm dân tộc có tỷ trọng làm việc trong nông nghiệp càng cao thì tỷ lệ thất nghiệp càng thấp, thậm chí không có người thất nghiệp.

 

Bà Trương Thị Thúy Hằng - Giảng viên Học viện Quản lý giáo dục chia sẻ: tảo hôn ở đồng bào dân tộc thiểu số vẫn tồn tại; còn xuất hiện tình trạng học sinh cấp Trung học Cơ sở là đồng bào dân tộc thiểu số xin nghỉ học về nhà chăm vợ đẻ, sinh viên vùng dân tộc thiểu số xin nghỉ học về nuôi vợ con. Ngoài ra còn có những vấn đề nổi cộm ở vùng dân tộc thiểu số như: tục cướp vợ, bạo lực gia đình… Để giải quyết những vấn đề này, bà Trương Thị Thúy Hằng cho rằng cần có sự kết hợp hài hòa, giải pháp gốc rễ đối với vấn đề bình đẳng giới, chính sách kinh tế, an sinh xã hội và chính sách về dân số với phụ nữ dân tộc thiểu số. Trẻ em gái và phụ nữ ở vùng dân tộc thiểu số là những đối tượng phải chịu nhiều thiệt thòi như bị lạm dụng tình dục, đánh đập... mà nguyên nhân sâu xa là do bất bình đẳng.

 

Đặc biệt, trẻ em gái ở nông thôn, miền núi do bị ràng buộc bởi các phong tục, tập quán nên bị thất học rất nhiều. Đây cũng là lý do khiến các em thiếu kiến thức về giới và dễ bị lạm dụng.

 

Bà Nguyễn Thị Tư, Vụ trưởng Vụ DTTS, Uỷ ban dân tộc cho biết, về vấn đề này Uỷ ban đã phối hợp với các bộ, ngành xây dựng chính sách đặc thù hỗ trợ hoạt động bình đẳng giới, hiện đã trình Chính phủ xem xét và dự kiến ban hành trong thời gian tới. “Với chính sách này, chúng tôi hy vọng sẽ hỗ trợ tích cực hơn cho hoạt động bình đẳng giới của vùng DTTS”, bà Tư nhấn mạnh.

 

Phát biểu tại Hội thảo, bà Elisa Fernandez, Trưởng văn phòng UN Women Việt Nam cho biết: “Việc lồng ghép phát triển dân tộc thiểu số trong hoạch định chiến lược quốc gia không thể thực hiện nếu không có sự hiểu biết rõ ràng về các vấn đề giới ở các vùng dân tộc thiểu số ở Việt Nam. Đáp ứng được các nhu cầu giới phải được xem là một phần quan trọng của chính sách dân tộc. Để làm được điều này, các cơ quan Chính phủ, bao gồm Uỷ ban Dân tộc cần tăng cường các nguồn lực và thông qua mục tiêu cụ thể có trách nhiệm giới, thiết kế các giải pháp và hành động sáng tạo; xây dựng một hệ thống số liệu phân tách giới tính theo nhóm tuổi và dân tộc nhằm xác định nhu cầu và tình trạng kinh tế xã hội của phụ nữ và nam giới dân tộc thiểu số hiệu quả hơn”.