Tôn trọng quyền trẻ em trên không gian mạng thế nào cho đúng?

Từ ngày 26/10 đến 26/12/2021, Bộ TTTT tiến hành lấy ý kiến đóng góp của người dân với dự thảo Bộ Quy tắc ứng xử về bảo vệ trẻ em trên không gian mạng tại cổng thông tin điện tử của Bộ TTTT.

Thế nào là xâm hại trẻ em trên không gian mạng?

Để ngay sau khi ban hành sẽ nhanh chóng đi vào cuộc sống và dễ dàng thực thi, đồng thời để người dân và cộng đồng mạng nhận biết rõ thế nào là hành vi vi phạm, nên bộ quy tắc đã đưa ra những khái niệm về một số thuật ngữ liên quan tới trẻ em trên không gian mạng, như sau: Rủi ro trên không gian mạng là những yếu tố trên không gian mạng (như thông tin, người dùng mạng hoặc các yếu tố khác) có khả năng tác động, gây tổn hại về thể chất, tình cảm, tâm lý, danh dự, nhân phẩm, quyền riêng tư của trẻ em khi tham gia hoạt động trên không gian mạng. Nội dung độc hại cho trẻ em là những thông tin trái với quy định của pháp luật hoặc đạo đức xã hội, trực tiếp hoặc tiềm tàng nguy cơ gây tổn hại tới thể chất, tình cảm, tâm lý, danh dự, nhân phẩm, sự riêng tư, hay sự phát triển của trẻ em.

Xâm hại trẻ em trên không gian mạng là hành vi gây tổn hại về thể chất, tình cảm, tâm lý, danh dự, nhân phẩm, sự riêng tư của trẻ em được thực hiện thông qua mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử nối mạng bao gồm: Đánh cắp thông tin cá nhân của trẻ em; đăng tải thông tin cá nhân của trẻ em mà chưa được sự đồng ý của cha mẹ và trẻ em theo quy định của pháp luật. Xâm hại tình dục trẻ em trên không gian mạng: Sử dụng không gian mạng để thực hiện các hành vi xâm hại trẻ em liên quan tới tình dục. Sản xuất, sở hữu, mua bán, phát tán hình ảnh, video có nội dung độc hại tới trẻ em, trong đó bao gồm các tư liệu xâm hại tình dục trẻ em. Bắt nạt trực tuyến: Cố tình xúc phạm, đe dọa, làm hại, quấy rối, tấn công hay tẩy chay người khác bằng việc sử dụng phương tiện, nền tảng kỹ thuật số. Dụ dỗ trẻ em: Sử dụng các phương tiện trên không gian mạng để xây dựng lòng tin đối với trẻ em, qua đó nhắm tới mục đích gây hại cho trẻ em.

Tôn trọng quyền của trẻ trên không gian mạng

Theo quy định trong bộ quy tắc này, các đối tượng có trách nhiệm bảo vệ trẻ em phải tôn trọng quyền và lợi ích hợp pháp của trẻ; ứng xử lành mạnh, tích cực phù hợp văn hóa, thuần phong mỹ tục và phù hợp độ tuổi trẻ em trên không gian mạng. Cụ thể là đối với các bậc cha mẹ, giáo viên, người chăm sóc trẻ... cần tôn trọng quyền tự do cá nhân, bảo vệ thông tin cá nhân và quyền riêng tư của trẻ trên không gian mạng. Trong đó, cần chú ý việc cập nhật các kỹ năng đảm bảo an toàn thông tin, bảo vệ trẻ em trên không gian mạng; hướng dẫn con em mình những kỹ năng sử dụng thiết bị công nghệ thông tin, Internet, mạng xã hội an toàn; hướng dẫn trẻ cách ứng xử trên không gian mạng an toàn, sáng tạo, lành mạnh và có trách nhiệm.

Cũng theo bộ quy tắc này, tất cả mọi người khi tham gia mạng Internet, không chia sẻ thông tin không lành mạnh ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ em như: bạo lực, khiêu dâm, tệ nạn...; không bình luận, không cổ xúy cho các hành vi làm ảnh hưởng tiêu cực tới tâm lý, tình cảm của trẻ trên môi trường mạng. Cần giám sát việc sử dụng internet của trẻ, nội dung trẻ tìm kiếm, ứng dụng trẻ sử dụng, mối quan hệ của trẻ trên không gian mạng, những thay đổi bất thường để đảm bảo trẻ luôn được bảo vệ. Khi sử dụng mạng xã hội, người dùng cần tuân thủ các điều khoản sử dụng của nhà cung cấp.

Bộ quy tắc cũng khuyến khích người dùng lan tỏa, chia sẻ các biện pháp bảo vệ trẻ em trên không gian mạng, lan tỏa những chương trình về bảo vệ trẻ em đến cộng đồng, phản ánh thông tin không lành mạnh, tiêu cực, các hành vi xâm hại đối với trẻ em cho cơ quan chức năng. 

Những việc cần làm để bảo vệ con em trên mạng

Theo Bộ TTTT, dự thảo Bộ Quy tắc ứng xử về bảo vệ trẻ em trên không gian mạng được soạn thảo nhằm bảo vệ trẻ em bằng cách đặt ra các chuẩn mực cho hành vi của người dùng trên mạng. Đồng thời, nâng cao nhận thức của xã hội, cộng đồng, nhất là cha mẹ, giáo viên đối với các nguy cơ mà trẻ em có thể gặp phải khi tham gia các hoạt động trên mạng (bắt nạt, xâm hại, soi mói đời tư…).

Cô Vũ Thị Minh Tâm, giáo viên Trường THCS Nguyễn Hữu Cảnh (H.Cẩm Mỹ, tỉnh Đồng Nai) cho rằng, để góp phần nâng cao tinh thần cảnh giác cho giáo viên, cha mẹ, người giám hộ trẻ, cơ quan chức năng cần có thêm các hướng dẫn chi tiết hơn. Ngoài ra, Bộ TTTT cũng có thể phối hợp với các công ty công nghệ tạo ra những ứng dụng “tường lửa”, cài đặt riêng trên các máy dùng cho trẻ em để ngăn việc truy cập vào các đường dẫn, trang web nguy hiểm.

Riêng với nhiều phụ huynh, việc cơ quan chức năng dự thảo Bộ Quy tắc ứng xử về bảo vệ trẻ em trên không gian mạng cũng khiến họ nhận thức được những việc cần làm để bảo vệ con em trên mạng vì thực tế trẻ em hiện nay đã tiếp xúc với các thiết bị công nghệ, mạng xã hội từ sớm. Đặc biệt, khi quá trình học trực tuyến vẫn diễn ra, không ít gia đình phải dành riêng cho con 1 thiết bị để học tại nhà trong khi người lớn đi làm. Kéo theo đó là nỗi lo trẻ vô ý truy cập vào các đường dẫn lạ (ẩn trong quảng cáo thường xuất hiện trên các mạng xã hội, ứng dụng miễn phí) tiềm ẩn các rủi ro lộ lọt thông tin, nhiễm mã độc.

Bộ quy tắc dù dưới dạng khuyến nghị, mang tính vận động thực hiện, nhưng sẽ trở nên có sức mạnh nếu các nhóm đối tượng được hướng tới đề cao nghĩa vụ, trách nhiệm xã hội của mình. Pháp luật có sự nghiêm khắc, nhưng quy tắc có sự mềm mại, thiên về đạo đức, vận dụng phù hợp, kết hợp hài hòa sẽ tạo ra sức mạnh cần thiết.

Trong lĩnh vực cung cấp và sử dụng dịch vụ trên không gian mạng đã có những quy định mang tính pháp luật. Bộ Quy tắc ứng xử về bảo vệ trẻ em trên không gian mạng chính là sự giám sát về đạo đức với sức mạnh vô hình, khi kết hợp với quy định của pháp luật sẽ tạo ra “vùng xanh” an toàn, những vấn đề liên quan đến con trẻ trên không gian mạng hy vọng sẽ không còn bức xúc như thời gian qua.